Bouwen aan groenexpertise

Natuurstreefbeeld: Ruigt elzenbos (91E0_vn)

Het natuurstreefbeeld Ruigt elzenbos, ook eutroof elzenbroek genoemd, is typerend voor voedselrijke standplaatsen met vaak soortenarme ondergroei gedomineerd door soorten als Oeverzegge, Moeraszegge, Gele lis, Dotterbloem. Op drogere plaatsen staat ook Grote brandnetel, Gewone engelwortel, Moerasspirea, Koninginnenkruid en Moesdistel. Het betreft vaak jonge bossen, aangeplant of spontaan ontwikkeld op verlaten voedselrijke natte hooilanden of zeggenmoerassen.  Ook elzenbroeken die overstroomd worden door aangerijkt oppervlaktewater behoren vaak tot dit type.

Dit natuurstreefbeeld is een subtype van het Europees beschermd habitattype 91E0. Onder dit habitattype vallen nog vele andere natte bostypes daarom is dit onderverdeeld in verschillende subtypes. De officiële afkorting van dit natuurstreefbeeld is 91E0_vn maar in het verleden is ook de afkorting 91E0_eu gebruikt, waarbij eu staat voor eutroof.

Beheer:

Het uitwendig beheer is voornamelijk gericht op het behoud van een goede kwaliteit van grond- en oppervlaktewater en natuurlijke grondwaterpeilen. Natuurbeheer in deze types kan bestaan uit nietsdoen-beheer of kleinschalig hakhoutbeheer.

Dit natuurstreefbeeld is lokaal in goede staat als het aan de criteria van de LSVI-tabellen voldoet. De LSVI-tabel voor dit natuurstreefbeeld (Natura2000-habitat) kan je terugvinden in dit rapport(opent nieuw venster) van het inbo.

heeft als karakteristieke soort

Grote weerschijnvlinder

heeft als karakteristieke soort

Kleine ijsvogelvlinder

heeft als karakteristieke soort

Vuursalamander

heeft als indicator van een goede toestand

Moeraszegge

heeft als indicator van een goede toestand

Oeverzegge

heeft als indicator van een goede toestand

Moesdistel

heeft als indicator van een goede toestand

Kale jonker

heeft als indicator van een goede toestand

Moerasspirea

heeft als indicator van een goede toestand

Moeraswalstro

heeft als indicator van een goede toestand

Gele lis

heeft als indicator van een goede toestand

Wolfspoot

heeft als indicator van een goede toestand

Hop

heeft als indicator van een goede toestand

Penningkruid

heeft als indicator van een goede toestand

Grote wederik

heeft als indicator van een goede toestand

Grote kattenstaart

heeft als indicator van een goede toestand

Melkeppe

heeft als indicator van een goede toestand

Riet

heeft als indicator van een goede toestand

Bitterzoet

heeft als indicator van een goede toestand

Aalbes

heeft als indicator van een goede toestand

Zwarte bes

heeft als indicator van een goede toestand

Zwarte els

heeft als indicator van een goede toestand

Zachte berk

heeft als indicator van een goede toestand

Boswilg

  • Verruiging treedt op door verdroging (tengevolge van waterwinning, inpoldering, drainage of ontwatering) en door toevoer of overstromingen van water met slechte kwaliteit. Dit type is daar echter minder gevoelig aan dan de andere natte bostypes wegens de reeds hoge voedselrijkdom.
  • Gevoelig voor intensieve recreatie, maar de meeste recreanten blijven automatisch uit dit bostype omdat er te veel water staat en / of er veel modder aanwezig is.
  • In het verleden werden veel waardevolle structuur- en soortenrijke alluviale en broekbossen omgevormd naar intensieve, economisch georiënteerde populierenaanplanten. Dit ging gepaard met drainage, kaalslagpraktijken en korte omlooptijden met grote exploitatieschade (bv. bodemverdichting en spoorvorming) en een sterke degradatie door soortenverlies, homogenisering en structuurverlies.
Inheemse standplaatsgeschikte boom- en struiksoorten:

Zwarte els, Zachte berk, Boswilg, Grauwe wilg en andere breedbladige wilgen en Gewone vlier.

Natuurbeheer (onderhoudsbeheer) uitgebreid:

 In de drogere vormen van het eutroof Ruigt elzenbroek is duurzame houtproductie mogelijk zonder degraderend te werken. Dit type, en met name de drogere vorm, is matig geschikt voor begrazing bij zeer lage dichtheden en op een grote oppervlakte indien hoger gelegen, open terreinen mee zijn ingerasterd.

Herstel- en ontwikkelingsbeheer:

Gedegradeerde bossen kunnen hersteld worden door herstel van de waterkwaliteit en natuurlijke waterpeilen. Met populieren ingeplante bossen kunnen worden hersteld door spontane successie waarbij de populieren na verloop van tijd vanzelf afsterven. Actieve omvorming is ook mogelijk maar bij de exploitatie van de populieren doet men vaak meer schade dan voordeel, en dit is eigenlijk alleen wenselijk indien er terug omvorming gebeurt naar hak- en middelhout.

Bij actieve omvorming kan exploitatieschade worden vermeden door de bomen te laten liggen of uit te halen met kabellift of lier. Relatief structuurrijke Ruigt elzenbossen kunnen reeds op termijn van enkele decennia ontstaan door spontane successie van andere vallei-ecotopen en bieden (in tegenstelling tot de meeste andere bostypen) goede mogelijkheden om relatief snel grotere aaneengesloten eenheden met hoge natuurkwaliteit te realiseren.

Officiële titel:
Bossen op alluviale grond met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) Subtype: Ruigt elzenbos (Filipendulo-Alnetum, Macrophorbio-Alnetum, Cirsio-Alnetum)
Code:
91E0_vn
Uitgebreid:

Elzenbroekbossen (Alnion glutinosae) komen voornamelijk op meer venige bodems voor, met vaak langdurig stagnerend oppervlaktewater of een sterke kweltoevoer. Typisch is de afwisseling van open water, moerasvegetatie en verspreide Zwarte elzen. Het grondwater zakt in de zomer minder diep weg dan bij het naturustreefbeeld Valleibossen (91E0_va)

Het onderscheid tussen het natuurstreefbeeld Valleibos (91E0_va) en een Ruigt elzenbos is gebaseerd op de dominantie van ruigtekruiden en de afwezigheid van een voorjaarsflora in het Ruigt elzenbos. In wezen is het Ruigt elzenbos een onvolledig ontwikkeld Valleibos (91E0_va), of een verdroogd matig voedselrijk broekbos (91E0_vm). Ruigt elzenbos wordt dan ook dikwijls beschouwd als een rompvegetatie van één van deze twee bostypes.

Typische broedvogels van broekbossen zijn o.a. Nachtegaal, Wielewaal en Blauwborst (vogelrichtlijnsoort). Langs grote rivieren en in grotere moerassen broeden ook Buidelmees, Kwak (vogelrichtlijnsoort), Blauwe reiger en Aalscholver. Op wilgen en elzen leven een groot aantal dag- en nachtvlinders: de Grote weerschijnvlinder is bijvoorbeeld een bedreigde dagvlindersoort van open plekken en mantels en zomen met wilgen in broekbossen. Broekbossen en alluviale bossen worden verder gekenmerkt door een zeer grote diversiteit aan specifieke insecten en spinnen en hebben een rijke slakkenfauna, waaronder een aantal amfibische soorten.

Verspreiding:

Het Ruigt elzenbos komt verspreid voor in valleigebieden. Vaak zijn het jonge verbossingen, dit omdat nagenoeg alle bossen van dit subtype een hakhoutverleden hebben in Vlaanderen, waardoor goed ontwikkelde voorbeelden voorlopig ontbreken. In de buurlanden en in Wallonië zijn wel goede voorbeelden te vinden van oudere Ruigt elzenbossen.

Prioritair habitattype:
Nee
Milieukarakteristieken:

In Ruigt elzenbos zijn de grondwaterfluctuaties sterker dan in veel andere natte bostypes als bronbos (91E0_vc), matig voedselrijk broekbos (91E0_vm) of voedselarm broekbos (91E0_vo). Door de hoge natuurlijke voedselrijkdom zijn nutriënten er ook niet limiterend. Ruigt elzenbos heeft een korte ontwikkelingsduur.

Bodem:

Dit type komt voor op zware bodems, meestal rijk aan alluviale afzettingen, ofwel op venig substraat. Dit type weinig specifieke bodemkenmerken, met een brede amplitude voor bijvoorbeeld bodem-pH-CaCl2 (grenswaarde > 3,9). Aangezien het zich vaak heeft ontwikkeld op bemeste graslanden of ontstaan is door een lichte verstoring van elzenbroek, is de grenswaarde voor Olsen-P relatief hoog (< 44,3 mg/kg). Grenswaarden voor N-deposities zijn niet bepaald, maar liggen vermoedelijk in de lijn van andere subtypen van 91E0 (26-34 kg N/ha/jaar). De strooisel-laag blijft onder de 5cm.

Grondwaterafhankelijk:
Ja
Hydrologie:

De gemiddelde grondwatertafel (GG) ligt tussen de 0.012- 0.34. Het grondwater zakt in de zomer minder diep weg dan bij Valleibossen (91E0_va).

In samenwerking met:
Referenties
  • Decleer, K. (red.) 2007. Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen / Dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.M.2007.01, Brussel, 584 p.
  • Geert De Knijf, Desiré Paelinckx, 2013. Typische faunasoorten van de verschillende Natura 2000 habitattypes, in functie van de beoordeling van de staat van instandhouding op niveau Vlaanderen. INBO.A.2013.139.
  • T’jollyn Filiep, Bosch Hans, Demolder Heidi, De Saeger Steven, Leyssen An, Thomaes Arno, Wouters, Jan, Paelinckx Desiré en Hoffmann Maurice (2009). Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de Natura 2000 hab

Deze pagina werd mogelijk gemaakt door de financiële steun van het LIFE-programma van de EU(opent nieuw venster) in het kader van het LIFE Green valley-project(opent nieuw venster).