Gewone esdoorn
Acer pseudoplatanus
Beheer
De Gewone esdoorn verjongt zeer gemakkelijk, is schaduwtolerant en kent een snelle jeugdgroei. De diameter- en hoogtegroei vertragen echter vrij vroeg: op gemiddelde standplaatsen al vanaf dertig jaar. Gewone esdoorn verdraagt in de boomlaag immers slecht concurrentie van andere bomen. De soort blijkt op verzuringsgevoelige bodems in staat om in zekere mate humusdegradatie tegen te gaan of te herstellen. Vanaf een leeftijd van ongeveer 30 jaar heeft een homogeen esdoornbestand een gunstige invloed op de kruidlaag- en mossendiversiteit. Overvloedige verjonging gaat eerst door een dichte, donkere stakenfase met een soortenarme kruidlaag. Door de snelle jeugdgroei is het mogelijk om grotere diameters te produceren met een kleinere bedrijfstijd in vergelijking met bijvoorbeeld Eik of Beuk. Met een aangepast beheer kan men tachtig tot negentig jaar oude bomen verkrijgen met een omtrek van 1,6 tot 2,2 m. Tegenwoordig haalt kwaliteitsesdoorn op de houtmarkt vaak betere prijzen dan Zoete kers of inlandse Eik. Het gebruik van Gewone esdoorn als secundaire boomsoort in gemengde loofbossen verhoogt dus niet enkel de ecologische diversiteit, maar is ook financieel interessant. Het hout van Gewone esdoorn is geschikt voor uiteenlopende toepassingen zoals meubels, triplex, parket en muziekinstrumenten.
Habitat:
In Vlaanderen wordt gewone esdoorn aangetroffen in een brede waaier van bosgebieden, zowel op iets vochtige als op eerder droge gronden. Ook ten aanzien van het substraat is de soort bijzonder onverschillig: ze groeit op zuur, maar evengoed op kalkhoudend substraat. Dat verklaart zonder twijfel waarom ze bijna gebiedsdekkend in Vlaanderen voorkomt. Omdat de soort ook vaak in het stedelijke gebied wordt aangeplant, verschijnt ze steeds vaker op braakliggende stadsterreinen. Soms gebeurt dat in zo grote aantallen dat op termijn sterk door gewone esdoorn gedomineerde bossen zouden kunnen ontstaan.
Bos- en natuurbeheer
Bosbehandeling:
- is een halfschaduwsoort, die perfect onder scherm kan verjongen
Houtkwaliteit:
- hard, niet duurzaam, wit
- diffuusporig loofhout, dus groeisnelheid weinig invloed op houteigenschappen
- fineer, zaaghout voor meubels, parket
Ja, deze boom mag je gebruiken bij een bebossing of herbebossing waarvoor je subsidies aanvraagt bij Natuur en Bos.
Park-, Tuin-, Groenbeheer
Aandachtspunten bij beheer:
- variabele kroonvorm indien uit zaad vermeerderd, dus cultivars gebruiken waar een uniform eindbeeld gewenst is
Interessante cultivars:
Van Acer pseudoplatanus zijn ontelbare cultivars op de markt, ondermeer:
- 'Atropurpureum': blad met donkergroene bovenzijde en roodpaarse onderzijde
- 'Brilliantissimum': blad loopt roze uit en verkleurt dan naar geeloranje; kleine boom
- 'Erectum': opstaande takken; als jonge boom zuilvormig, later breder
- 'Worley': geelgroene bladeren
Gebruik:
drachtplant voor bijen
hout en kurk leverende gewassen
Beschikbaarheid markt:
algemeen
Beschrijving
Onderscheidende determinatiekenmerken:
Blad: Tegenoverstaande bladstand, 10 tot 15 cm lang, 5-lobbig. Tot verder dan 1/3 van de bladhelft ingesneden en toegespitst. Onderzijde is blauwgroen, kaal, bladrand is grof gezaagd. De bladsteel is 8 tot 10 cm lang, kaal, zonder melksap. Vaak komen exemplaren met rode bladeren voor.
Bloeiwijze: Bloei van eind april tot mei, na de bladuitloop. Bloemen in geelgroene, hangende trossen, 6 tot 12 cm lang met deels éénslachtige en deels tweeslachtige bloempjes die weinig opvallen.
Vrucht: Tweedelige, gevleugelde splitvrucht in gesteelde trossen. De 2,5 cm lange vleugels vormen een rechte of een scherpe hoek met elkaar. De vleugels zijn sterk versmald ter hoogte van het vruchtje.
Twijgen en knoppen: De twijgen zijn fors en stug, groen of grijsbruin met bleke lenticellen. De knoppen zijn dik en groot, eivormig met groene, bruingerande knopschubben die dakpansgewijs over elkaar liggen.
Schors: Eerst donkergrijs, dun en glad, later in vlakke verticale plaatjes afschilferend.
Geslachtsverdeling:
polygaam
Boomtype:
loofboom
Bladeren:
blad-/naaldverliezend
Levensduur:
lang
Volwassen exemplaren halen 40 m in hoogte en 500 jaar in ouderdom
Boomgrootte:
vormboom
25 - 30 m (tot 40 m)
Bewortelingstype:
diepwortelend
Kroonvorm:
ovaal
variabele kroonvorm
Kroonbreedte:
gemiddeld 15 meter
Kroondichtheid:
dichte kroon, donkere schaduw
Mycorrhizen:
Blaasvormige-'arbuscular' mycorrhizen
Verspreiding
Areaal:
Het oorspronkelijke areaal van gewone esdoorn is nog moeilijk te achterhalen. Na de jongste ijstijd rukte de Gewone esdoorn in Europa op vanuit Midden- en Zuid-Europa en Zuidwest-Azië. Doordat de mens reeds bezig was met de verspreiding van deze soort terwijl het natuurlijk areaal zich nog aan het uitbreiden was, is er soms discussie onder botanici of deze boom wel op eigen houtje in Vlaanderen zou geraakt zijn en of die dan eerder als archeofyt in plaats van inheems moet geklasseerd worden.
Areaalkaart
Verspreidingskaart van Gewone esdoorn, Flora-atlas 2006 (Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels gewest. Van Landuyt Wet al. Nationale Plantentuin, INBO, Flo.Wer)
Verspreiding in Vlaanderen:
Gewone esdoorn is een uiterst algemene soort in Vlaanderen, die sterk vooruitgaat. Alleen in een beperkt aantal gebieden ontbreekt de soort nog, zoals op het zeer droge, zure en voedselarme Kempisch Plateau.
Standplaats
Bodemtype:
Bodemvocht:
Verdraagt natte en koude gronden, maar mag niet langdurig onder water staan
Zuurtegraad:
Voedsel:
Min
voedselarm
Max
zeer voedselrijk
Gevoeligheid voor spatzout tegen stam:
gevoelig
Gevoeligheid voor verdichting:
gevoelig
verdraagt halfverharding
Gevoeligheid voor zout in wortelzone:
gevoelig
enigzins gevoelig voor strooizout
Gevoeligheid voor windworp:
geen verhoogd risico
Gevoeligheid voor takbreuk:
geen verhoogd risico
Gevoeligheid voor zeewind:
tolerant
Gevoelig voor voorjaarsvorst:
nee
tussen schaduwplanten en half-schaduwplanten
indicator van matig vochtige tot vochtige standplaatsen
indifferent
stikstofrijke bodems
Ellenberg wisselende waterstand:
nee
geen zout verdragend
Ellenberg overstroming:
Deze soort kan niet tegen overstromingen.
Esthetiek
Sierwaarde omwille van bladvorm:
Neen, deze boom heeft geen sierwaarde omwille van de bladvorm.
Sierwaarde omwille van schors:
Neen, deze boom heeft geen sierwaarde omwille van de schors.
Periode van uitlopen van het blad:
Bladkleur in de zomer:
Groen
Bladkleur in de lente:
Groen
Bladkleur in de herfst:
Geel
Bloemkleur:
geel
groen
Bloemkleur (mannelijk):
Bloemkleur (vrouwelijk):
Sierwaarde omwille van bloei:
Neen, deze boom heeft geen sierwaarde omwille van de bloei.
Bloembeschrijving:
- Geelgroene bloemen in hangende trossen.
Kiemtijd:
vanaf Late voorjaar
Geurend:
nee
Draagt vruchten:
ja
Gevleugelde nootvruchten (samara); per 2, rechte tot scherpe hoek tussen beide
Sierwaarde omwille van vrucht:
nee
Vruchten zijn eetbaar voor mens:
nee
Vruchten zijn giftig voor mens:
nee
Bestuiving:
insektenbestuiving
windbestuiving
Vruchttype:
splitvrucht
Vruchtkleur:
onopvallend
Verbreidingswijze:
wind
Verbreidingsstrategie:
een groot aantal wijd-verspreide zaden of sporen
Ecologie
Dominante verjonging:
Ja, deze soort kan dominant verjongen.
Kan zeer overvloedig en dominant verjongen. In bossen zorgt dit voor een sterke concurrentie met andere natuurlijke verjonging, in parken groeien de zaailingen vaak door de kroon van oudere bomen heen.
Zaadbank:
vergankelijk (zaden overleven zelden langer dan één jaar).
snel
Vruchten zijn eetbaar voor dier:
Neen, deze boom heeft geen voor dieren eetbare vruchten.
Rode lijst:
criteria niet van toepassing
Invasieve exoot:
Nee
Relaties
- bepaalt het aspect van:
- is zeer vaak aanwezig in:
- is een kenmerkende soort voor:
- Natuurtype: Iepen-Essenbos met Klimopereprijs en Look-zonder-look
- Natuurtype: Esdoornen-Essenbos met Bosrank en Kruisbes
- Natuurtype: Essen-Eikenbos
- Natuurtype: Essen-Eikenbos met Daslook
- Natuurtype: Essen-Eikenbos met Wilde hyacint
- Natuurtype: Essen-Eikenbos met Bosgierstgras en Witte klaverzuring
- Natuurtype: Eiken-Beukenbos met Bosgierstgras en Witte klaverzuring
- BWK: Ruderaal olmenbos (ru, rud)
- Natura 2000: Hardhoutooibossen (91F0)
- Natura 2000: Natuurlijke loofbossen van de kustduinen (2180)
- Natuurstreefbeeld: Natuurlijke loofbossen van de kustduinen (2180)
- is een indicator van een goede toestand voor:
- Natura 2000: Eiken-Beukenbossen met Wilde hyacint en Parelgras-Beukenbossen (9130)
- Natura 2000: Eiken-Beukenbossen op zure bodems (9120)
- Natura 2000: Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint (9160)
- Natura 2000: Hardhoutooibossen (91F0)
- Natura 2000: Kalkrijke beukenbossen (9150)
- Natura 2000: Veldbies-Beukenbossen (9110)
- Natuurstreefbeeld: Bronbos (91E0_vc)
- Natuurstreefbeeld: Valleibossen (91E0_va)
- Natuurstreefbeeld: Eiken-Beukenbossen met Wilde hyacint en Parelgras-Beukenbossen (9130)
- Natuurstreefbeeld: Eiken-Beukenbossen op zure bodems (9120)
- Natuurstreefbeeld: Kalkrijke beukenbossen (9150)
- Natuurstreefbeeld: Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint (9160)
- Natuurstreefbeeld: Hardhoutooibossen (91F0)
- Natuurstreefbeeld: Veldbies-Beukenbossen (9110)
- Natuurstreefbeeld: Oud structuurrijk Grove dennenbos (rbbppm)
Samenwerking en subsidies
Deze pagina werd mogelijk gemaakt door de financiële steun van het LIFE-programma van de EU(opent nieuw venster) in het kader van het LIFE BNIP-project(opent nieuw venster).
Cursussen en boeken
-
Bomenwijzer
Ga op zoek naar één of meerdere bomen die voldoen aan jouw criteria.
-
-
Test jezelf
Wat weet jij over natuur, natuurbeheer en -beleid? Een overzicht van onze populairste testen.
