Poppenorchis

Poppenorchis is een lage tot middelhoge plant, die in de tweede helft van de lente bloeit. In de meeste kenmerken komt zij met het geslacht Orchis overeen. De onderste bladeren komen al voor de winter boven de grond. De aar is lang en vrij smal. Sepalen en petalen zijn lichtgroen, vaak rood gerand, en vormen een helm. De langere lip is groengeel, soms roodachtig, later bruin. Zij heeft twee zijslippen en een langere, aan de top in tweeën gespleten middenslip, die samen de vorm hebben van een poppetje met afhangende ledematen. Anders dan bij Orchis heeft de lip geen spoor, maar wel een uitholling waarin nectar wordt afgescheiden. De hechtschijfjes van de twee stuifmeelklompjes liggen dicht tegen elkaar in een gezamenlijk beursje.

Poppenorchis komt voor in het Middellandse-Zeegebied en in West-Europa en westelijk Midden-Europa, noordwaarts tot Midden-Engeland, Nederland en Midden-Duitsland. In Zuid-Limburg is zij vanouds zeldzaam en behoort zij thans tot de meest schaarse Orchideeën. Daartegenover staat dat zij sinds een kwart eeuw uit de Hollandse duinen bekend is, al is zij ook hier uitermate schaars; sinds 1968 is zij van Voorne bekend en in 1992 werd zij in de Haarlemse duinen gevonden.

Poppenorchis groeit op zonnige tot licht beschaduwde, matig droge, basische, kalkrijk-humeuze grond. Haar zeldzaamheid in de Zuid-Limburgse kalkgraslanden zal wel verband houden met het feit dat zij hier de grens van haar areaal bereikt (in tegenstelling tot eveneens zeldzame verschijningen als Hondskruid, Honingorchis en Groene nachtorchis). Behalve op grazige plekken op de krijthellingen staat zij ook op plaatsen waar struikgewas gerooid is. Vlak over de Belgische grens is zij pleksgewijs talrijk op zeer kalkrijke plaatsen in krijthellinggrasland en in de zoom van struweel. Op Voorne is zij aangetroffen langs paden in duinstruweel, bij Haarlem op een steile, open-grazige noordwesthelling in zeedorpenlandschap. Op laatstgenoemde groeiplaats wordt zij vergezeld door enige soorten waarmee zij ook op krijthellingen samen voorkomt, zoals Kleine pimpernel (Sanguisorba minor), Echt bitterkruid (Picris hieracioides), Smal fakkelgras (Koeleria macrantha), Kruipend stalkruid (Ononis repens subsp. repens) en Gelobde maanvaren (Botrychium lunaria).

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)