Wilde lijsterbes
Sorbus aucuparia
Habitat:
Wilde lijsterbes komt hoofdzakelijk voor in lichte loofbossen, aan bosranden en in houtkanten op droge maar vochthoudende tot matig vochtige, vrijwel steeds zure bodems met een eerder slecht verterende strooisellaag. Het is een relatief kleine boom met een grote ecologische reikwijdte, die op vrijwel elk bodemtype kan gedijen, met uitzondering van sterk kleiige of kalkhoudende bodems. Het meest treft men de soort aan in voedselarmere omstandigheden. Hoge grondwaterstanden verdraagt ze niet al te best. De vruchten van wilde lijsterbes worden vooral door vogels verspreid. Op die manier gebeurt het wel eens dat men slecht ontwikkelde en verminkte boompjes aantreft in geschoren hagen en in de pruiken van knotbomen.
Bos- en natuurbeheer
Bosbehandeling:
- bodemverplegende soort
- gebruik in onderetage en bosranden
Ja, deze boom mag je gebruiken bij een bebossing of herbebossing waarvoor je subsidies aanvraagt bij Natuur en Bos.
Wettelijke bepalingen:
Sorbus is een mogelijke waardplant voor bacterievuur (Erwinia amylovora). Volgens de Belgische wetgeving (KB van 23 juni 2008) moeten ziektehaarden van bacterievuur opgeruimd worden door de zieke plantendelen weg te snoeien, tot minstens 50 cm onder de zichtbare aantasting. Indien nodig moeten aangetaste planten volledig verwijderd worden. Het snoeihout moet vernietigd worden (niet gecomposteerd of versnipperd).
Park-, Tuin-, Groenbeheer
Ziekten en plagen:
- Vruchtboomkanker (Nectria galigena) kan voor groeimisvormingen zorgen, bij zware aantastingen kunnen takken afsterven of worden zware takken gevoelig voor takbreuk.
- Bacterievuur/perenvuur (Erwinia amylovora) is een zeer besmettelijke ziekte, die vooral in de omgeving van fruitboomgaarden voor veel problemen kan zorgen. De gevolgen zijn afstervende takken tot het volledig afsterven van de boom.
- Loodglansziekte (Chondrostereum purpureum) kan afstervende takken tot gevolg hebben. De schimmel tast de boom aan via (snoei)wonden, dus schade kan voorkomen worden door te snoeien in de zomer (actieve wondafgrendeling).
- Schurft (Venturia spec.): bladeren, twijgen en vruchten krijgen vlekken en kurkachtige misvormingen, waarna ze kunnen afsterven. Dit kan zorgen voor een verminderde sierwaarde van de boom.
Verdraagt snoei:
ja
Interessante cultivars:
Als straatboom worden meestal cultivars gebruikt:
- Sorbus aucuparia var. edulis (syn. 'Edulis', 'Moravica', var. moravica): open kroon, rijke vruchtdracht met rode, lekkere bessen; kankergevoelig
- Sorbus aucuparia 'Fastigiata': langzaamgroeiende cultivar tot 6 m hoog met een smalle, opgaande kroon die later uitzakt; zeer kankergevoelig
- Sorbus aucuparia 'Rossica Major': krachtig groeiend, 6-10 m hoog, brede kroon; gevoelig voor kanker
Gebruik:
drachtplant voor bijen
geneeskrachtige planten
siergewassen
Hinderlijke eigenschappen:
- de vruchtval kan op sommige plaatsen ongewenst zijn
Beschikbaarheid markt:
algemeen
Beschrijving
Onderscheidende determinatiekenmerken:
Blad: Verspreide bladstand, 20 cm lang, samengesteld, oneven geveerd met 9 tot 17 deelblaadjes, de afzonderlijke blaadjes zijn zittend, tot 6 cm lang, elliptisch tot lancetvormig, gezaagd.
Bloeiwijze: Bloei in mei, gelig witte bloemen (1 cm doorsnede) in rechtopstaande schermvormige tuilen.
Vrucht: Bolvormig en vlezig met 2 tot 5 afdelingen, ieder met 1 of 2 zaden (appelvrucht), bij rijpheid oranjerood, 6 tot 10 mm breed.
Twijgen en knoppen: De twijgen zijn kaal, bruingrijs met bruine lenticellen. De knoppen zijn vrij groot, lang-eivormig en opvallend viltig behaard.
Schors: Grijs, glimmend, met subtiele horizontale lijnen (lenticellen).
Geslachtsverdeling:
tweeslachtig
Boomtype:
loofboom
Bladeren:
blad-/naaldverliezend
Groeisnelheid:
gemiddeld
Levensduur:
kort
Boomgrootte:
2e grootte
vormboom
8-12 m, zelden 15 m
Bewortelingstype:
vlakwortelend
vormt veel oppervlakkige wortels en ook sommige diepgaandere wortels
Kroonvorm:
ovaal
als jonge boom relatief smal, later breder en uitzakkend
Kroonbreedte:
gemiddeld 6 meter
Kroondichtheid:
half open kroon
Mycorrhizen:
Blaasvormige-'arbuscular' mycorrhizen
Verspreiding
Areaal:
Wilde lijsterbes is een Eurosiberische soort met een erg ruim verspreidingsgebied binnen Europa. Ze komt voor tot in het hoge Noorden (Noordkaap). In het zuiden, en meer bepaald op het Iberisch Schiereiland, komt ze minder voor, behalve in de berggebieden. In Azië loopt het areaal in het noordoosten door tot in West-Siberië. In Wallonië is wilde lijsterbes overal algemeen.
Verspreidingskaart van Gewone lijsterbes, Flora-Atlas 2006 (Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels gewest. Van Landuyt Wet al. Nationale Plantentuin, INBO, Flo.Wer)
Verspreiding in Vlaanderen:
In Vlaanderen is wilde lijsterbes uiterst algemeen. Dat belet niet dat er regio’s zijn waar de soort veel minder algemeen is. Vooral in de Polders is de soort vrij zeldzaam tot zeldzaam en vermoedelijk niet oorspronkelijk inheems. In de Duinen is het een vrij recente verschijning, die mee profiteert van de algemene verstruweling van het duingebied. Het meest algemeen is wilde lijsterbes in de Kempen. De boom wordt al vanaf de zestiende eeuw – onder meer om medicinale redenen – aangeplant. Wilde lijsterbes was al tijdens de eerste karteerperiode in grote delen van Vlaanderen vrij algemeen tot algemeen, maar is nadien toch nog opvallend toegenomen, in hoofdzaak in het westen. Dat houdt waarschijnlijk verband met het steeds frequenter gebruik van de soort als straatboom en in allerlei beplantingen. Van daaruit kan ze door vogels gemakkelijk verspreid worden.
Standplaats
Bodemtype:
weinig eisend, groeit nog op arme bodems
Bodemvocht:
verdraagt droge bodems
Zuurtegraad:
- zeer tolerant voor extreem zure bodems
Voedsel:
Min
voedselarm
Max
matig voedselrijk
Gevoeligheid voor spatzout tegen stam:
gevoelig
Gevoeligheid voor verdichting:
gevoelig
verdraagt geen verharding
Gevoeligheid voor zout in wortelzone:
gevoelig
enigszins gevoelig
Gevoeligheid voor windworp:
matig gevoelig
Gevoeligheid voor takbreuk:
geen verhoogd risico
Gevoeligheid voor zeewind:
gevoelig
Gevoelig voor voorjaarsvorst:
nee
tussen half-schaduwplanten en half-lichtplanten
indifferent
tussen zuurindicator en matige zuurindicator
indifferent
Ellenberg wisselende waterstand:
nee
geen zout verdragend
Ellenberg overstroming:
Deze soort kan niet tegen overstromingen.
Esthetiek
Sierwaarde omwille van bladvorm:
Neen, deze boom heeft geen sierwaarde omwille van de bladvorm.
Sierwaarde omwille van schors:
Neen, deze boom heeft geen sierwaarde omwille van de schors.
Periode van uitlopen van het blad:
Bladkleur in de zomer:
Groen
Bladkleur in de lente:
Groen
Bladkleur in de herfst:
Geel
Bloemkleur:
wit
Bloemkleur (mannelijk):
Bloemkleur (vrouwelijk):
Sierwaarde omwille van bloei:
Ja
Bloembeschrijving:
- bloemen in tuilen (ca. 14 cm)
Zaad:
vanaf Oktober
tot Oktober
Kiemtijd:
vanaf Voorjaar
Geurend:
nee
Draagt vruchten:
ja
- hangende trossen met oranjerode bessen, geliefd herfstvoedsel voor vogels
Sierwaarde omwille van vrucht:
ja
Vruchten zijn eetbaar voor mens:
ja
Vruchten zijn giftig voor mens:
nee
Bestuiving:
zonder bevruchting
insektenbestuiving
Vruchttype:
pitvrucht
Vruchtkleur:
rood, roze
Verbreidingswijze:
dieren (inwendig)
Verbreidingsstrategie:
seizonale verjonging met behulp van zaden
Ecologie
Dominante verjonging:
Nee, deze soort kan niet dominant verjongen.
Zaadbank:
vergankelijk (zaden overleven zelden langer dan één jaar).
snel
Vruchten zijn eetbaar voor dier:
Ja, deze boom heeft voor dieren eetbare vruchten.
Ecologische informatie:
- goed strooiselvertering
- de bessen zijn erg geliefd door vogels als voedsel in de nazomer
Herkomst:
oorspronkelijk inheems
Rode lijst:
niet bedreigd
Invasieve exoot:
Nee
Relaties
- is zeer vaak aanwezig in:
- is een indicatieve soort van:
- is een kenmerkende soort voor:
- is een indicator van een goede toestand voor:
- Natura 2000: Eiken-Beukenbossen op zure bodems (9120)
- Natura 2000: Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint (9160)
- Natura 2000: Hardhoutooibossen (91F0)
- Natura 2000: Kalkrijke beukenbossen (9150)
- Natura 2000: Oude Eiken-Berkenbossen op zeer voedselarm zand (9190)
- Natura 2000: Veldbies-Beukenbossen (9110)
- Natuurstreefbeeld: Voedselarm broekbos (91E0_vo)
- Natuurstreefbeeld: Matig voedselrijk broekbos (91E0_vm)
- Natuurstreefbeeld: Eiken-Beukenbossen op zure bodems (9120)
- Natuurstreefbeeld: Kalkrijke beukenbossen (9150)
- Natuurstreefbeeld: Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint (9160)
- Natuurstreefbeeld: Oude Eiken-Berkenbossen op zeer voedselarm zand (9190)
- Natuurstreefbeeld: Hardhoutooibossen (91F0)
- Natuurstreefbeeld: Veldbies-Beukenbossen (9110)
Samenwerking en subsidies
Deze pagina werd mogelijk gemaakt door de financiële steun van het LIFE-programma van de EU(opent nieuw venster) in het kader van het LIFE BNIP-project(opent nieuw venster).
Cursussen en boeken
-
Bomenwijzer
Ga op zoek naar één of meerdere bomen die voldoen aan jouw criteria.
-
-
Test jezelf
Wat weet jij over natuur, natuurbeheer en -beleid? Een overzicht van onze populairste testen.
