Harkwesp

Voor een beheervisie voor Harkwesp, denk in een dynamisch landschapsmozaïek.

Harkwesp heeft pioniervegetatie nodig en zal dus geen stand kunnen houden als er op lange termijn geen dynamiek is, maar te hoge verstoring door vertrappeling is ook nadelig. Maak daarom op landschapsschaal een mozaïek in ruimte en tijd met drie types gebieden: bronpopulaties, uitbreidingszones en kleine gevrijwaarde plekken in een grotere landschapscontext. 

1. Lange termijn onbeheerde locaties (niet maaien, niet begrazen, geen recreatie) met goede bronpopulaties. Een afrastering installeren is vaak aangewezen. Lokaal kan vegetatie-successie door mechanisch ingrijpen (plaggen) worden aangepakt. Sterke bronpopulaties is een absolute must i.f.v. potentiële dispersie. 

2. Uitbreidingszone rond bronpopulatie waar open plekken worden gecreëerd. Dit kan via tijdelijke overbegrazing, bij voorkeur met schapen, zodat er nog nesten overblijven die zorgen voor een snelle aantrekking en heropbouw van de lokale populatie vanuit de naburige bronpopulaties. Type begrazing hangt sowieso ook af van de te bestrijden successie. Aanvullend kan struikopslag mechanisch worden verwijderd. Machinaal open zandplekken creëren geeft sneller resultaat, maar heeft grotere impact op het terrein. Belangrijk bij deze uitbreidingszone is om gecreëerde open plekken lang genoeg onbeheerd te laten na de ingrepen om de populatie kansen te geven om aan te groeien, met influx vanuit de bronpopulatie.

3. In de grotere landschapscontext kunnen in gebieden met recreatie of begrazing hier en daar kleine, geschikte open plekken aanwezig zijn die weinig verstoord worden, zeker indien begrazing in de zomer wordt uitgerasterd. Dit maakt uitwisseling tussen de sterke bronpopulaties mogelijk en laat een dynamische metapopulatie toe. 

Het beheer van dit mozaïekpatroon moet rekening houden met dichtgroeien van de open plekken, door proactief nieuwe open plekken te creëren waar de bronpopulatie naartoe kan verbreiden. Gezien de successie zal er op middellange termijn een rotatie zijn tussen 1 en 2, en kunnen nieuwe bronpopulaties in 3 gevonden worden. 

- Aanvullende tips: 

1. Vermijd begrazing tijdens nestperiode in goede Harkwespzones (van begin juni t.e.m. eind augustus), dan zijn Harkwespen het gevoeligst voor vertrappeling. Grote concentraties van Harkwespnesten kunnen lokaal en/of tijdelijk uitgerasterd worden (Maes et al., 2004). 
2. Recent gekoloniseerde of geïsoleerde populaties zijn extra gevoelig. Deze zijn vooral in de Kempen terug zijn te vinden. De Harkwesp heeft maar een beperkt aantal nakomelingen omdat ze veel investeert in broedzorg per nest. Hierdoor zullen populaties maar traag aangroeien. Begrazing in kleine of geïsoleerde populaties, ook met schapen, kan hierdoor heel nadelig zijn voor het plaatselijk voortbestaan van de soort. Maak tijdelijke afrasteringen rond de nestplaatsen bij hoge verstoring door begrazing. Tijdelijk, want de begroeiing zal daar ook weer toenemen na enkele jaren. 
3. Adaptief begrazingsbeheer gebaseerd op monitoring. Door lokale onzekerheden en verschil in bodemontwikkeling en vegetatieontwikkeling is een adaptieve beheeraanpak aangewezen: gebaseerd op monitoring wordt begrazing flexibel in- of uitgerasterd. Voor de Harkwesp in de duinen betekent dit concreet dat extensieve, stootbegrazing of tijdelijke overbegrazing met schapen wordt ingezet zodra in mosduinen de competitievere grassoorten, kruiden en struiken beginnen te overheersen; er wordt gestopt als er voldoende open plekken zijn die niet direct weer toegroeien.
4. Recreanten, zolang de druk niet te hoog wordt. Verstoring door wandelaars lijkt vaak minder erg dan eerder gedacht (Bonte, 2005). Ook hier is het een kwestie van balans: wandelaars kunnen er net voor zorgen dat het zand niet te veel dicht groeit, waardoor langs randen van paden nestgelegenheid komt voor Harkwesp. Bij te hoge recreatiedruk, kan geopteerd worden voor lage paaltjes en/of draad om wandelaars meer te leiden.
5. Stuifkuilen in dichte duingraslanden. Duingraslanden die sterk zijn verruigd of vergrast kunnen gebaat zijn bij het (reactiveren) van kleinschalige stuifkuilen, die zorgen voor lokale verstuiving in mosduin of duingrasland en bij inrichting bekomen worden door gericht af te graven. De randen hiervan en de lokale opnieuw overstoven mosduinen vormen ideale nestplaatsen voor Harkwesp. 

- Winddynamiek op grote ruimtelijke en tijdsschaal blijft het optimale doel 

Op grote ruimtelijke en lange tijdschaal blijft winddynamiek het meest ideale: hier is de levenswijze van de Harkwesp het beste aan aangepast en krijgt het ideale nesthabitat (mosduin: de overgang van helmduin of open zand naar meer begroeide duingraslanden) het meeste kans om te ontwikkelen. 

Uit: Natuurfocus 2021-3. De moeilijke balans tussen duinbeheer en bescherming van de harkwesp(opent nieuw venster)