Klimopereprijs

Klimopereprijs is een meestal zeer laag blijvende, bleek- tot grauwgroene, liggend-opstijgende of soms blijvend rechtopstaande, vaak ietwat vlezige, eenjarige plant die doorgaans vóór de winter kiemt en in het voorjaar bloeit. Bladeren en schutbladen zijn meestal breder dan lang en lijken op miniatuur-klimopbladeren: handvormig, drie- tot zevenlobbig, met een relatief grote eindlob. De bloemen hebben hartvormige kelkslippen waarvan de randen met de binnenkant tegen elkaar liggen. De lichtblauwe of lila kroon heeft een middellijn die hoogstens even groot is als die van de kelk. De ongeveer bolvormige vrucht blijft binnen de omhulling van de kelk en bevat opvallend grote, schotelvormige zaden, die door mieren worden verspreid na verrotting van de vruchtwand. Aan het begin van de zomer is de plant nauwelijks nog zichtbaar, behalve enkele exemplaren die bij uitzondering in de nazomer opkomen. Klimopereprijs komt voor in Europa, met uitzondering van het noordoosten en hoge noorden, verder in het Atlasgebied en Zuidwest-Azië. In Nederland zijn twee ondersoorten te vinden, die enigszins verschillen in standplaatskeuze. 

Akkerklimopereprijs (V. hederifolia subsp. hederifolia) is de forsere, donkerder gekleurde en dikbladige variant, die al vóór de bloei een liggende groeiwijze aanneemt. De bloemkroon is lilablauw met donkerdere blauwe lijntjes en een contrasterend witte keel. De stijl is ongeveer een millimeter lang. De vruchtsteel heeft één dichte rij korte haren die van de stengel (bloei-as) afgekeerd zijn; verder is de vruchtsteel meestal kaal. Akkerklimopereprijs is een van de vroegste akkerplantjes, vaak te vinden in wintergraanakkers waar hij het jonge graan beschermt tegen vorst. Hij vermijdt arme zand- en veengronden en zware klei, en groeit vooral op lemig zand, leem, löss, krijt en zandige rivierklei. Hij komt vaak samen voor met Vroegeling (Erophila verna), Vergeet-mij-nietjes (Myosotis spp.), en Klaprozen (Papaver spp.). 

Bosklimopereprijs (V. hederifolia subsp. lucorum) is een tengere, vrij bleek gekleurde, dunbladige plant die bij het begin van de bloei nog rechtop staat. De bloemen zijn kleiner dan die van de Akkerklimopereprijs en hebben een bleek lila tot bijna witte kroon; de stijl is ongeveer een halve millimeter lang. De vruchtsteel draagt zowel korte als lange haren. Bosklimopereprijs groeit op matig beschaduwde, zandige plaatsen met een snelle humusomzetting, zoals loofbossen en oeverwallen van rivieren. Hij komt ook voor op kale grond onder doornheggen, in parkachtige bossen, lanen, en onder bomen. In de open grasmat van licht beschaduwde bermen en op ruderale plaatsen in de duinen kan zowel Bosklimopereprijs als Akkerklimopereprijs groeien; vaak is het onderscheid daar moeilijk te maken. Bosklimopereprijs komt vaak voor samen met Look-zonder-look (Alliaria petiolata), Speenkruid (Ranunculus ficaria), en bolgewassen zoals Kraailook (Allium vineale), Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum), en soms Geelsterren (Gagea spp.).  

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3)