Eenarig wollegras

Eenarig wollegras is een middelhoge, grijsachtig groene, dichte pollen of horsten vormende voorjaarsbloeier. De stengels zijn rolronde, naar de top stomp driekantige. Aan de voet dragen ze talrijke bladeren met een driekantig-borstelvormige bladschijf. Hogerop wordt de stengel omhuld door één tot drie buikige, aan de mond zeer scheef afgesneden scheden, zonder (of met rudimentaire) bladschijf. De stengel wordt langer dan de bladeren en draagt slechts één rechtopstaande aar van één tot drie centimeter lang die tot honderd bloemen kan bevatten. De talrijke schutbladen aan de voet van de aar hebben het uiterlijk van vergrote kafjes; lange schutbladen, zoals bij andere wollegrassen, ontbreken. De helmknoppen zijn twee tot vier millimeter lang. De witte haren worden na de bloei tot tweeëneenhalve centimeter lang. In de zomer en herfst vormt de plant soms opnieuw bloeistengels, die korter blijven dan de bladeren.

Eenarig wollegras komt voor in de koude en koel-gematigde zone van het noordelijk halfrond. In Nederland is het zeldzaam in de pleistocene streken, maar vrij algemeen in West- en Midden-Drenthe, Zuidoost-Friesland en het noorden en midden van Overijssel. In het midden en zuiden van het land is het sterk achteruitgegaan door ontginning en ontwatering. Buiten het pleistocene deel van het land is het sporadisch aangetroffen, recentelijk alleen in veengebieden in Noord-Holland en Midden-Friesland.

Eenarig wollegras is een typische hoogveenplant, gespecialiseerd in het groeien in sterk zuur en basenarm milieu. Terwijl Veenpluis in het veen in de slenken op de voorgrond treedt, is Eenarig wollegras bij uitstek bewoner van de bulten. Vaak wordt zo'n bult bekroond door een forse pol van dit wollegras, dat alleen goed gedijt waar Veenmossen (Sphagnum spp.) hun vitaliteit verliezen doordat de afstand tot de waterspiegel voor hen te groot is. Metgezellen zijn hier heideachtige planten zoals Lavendelhei (Andromeda polifolia), Gewone dophei (Erica tetralix), Struikhei (Calluna vulgaris) en Kraaihei (Empetrum nigrum) en mossen als Rood viltmos (Aulacomnium palustre), Kussentjesmos (Leucobryum glaucum) en Zandhaarmos (Polystichum juniperinum). Eenarig wollegras levert een belangrijke bijdrage aan de hoogveenvorming en markeert de laatste fase van de veengroei. In het veen is het als fossiel te herkennen aan de bruine, touwachtige resten van de bladloze scheden. Doordat Eenarig wollegras hoog op de bulten zit, waar alleen regenwater van invloed is, kan het wat langer dan andere echte hoogveenplanten standhouden in een omgeving waar voedselrijk water binnendringt. Het wordt begunstigd door waterstandswisselingen en breidt zich vaak sterk uit na brand. Op deels afgegraven of afgebrand hoogveen pioniert het op de kale turfbodem, waar het massaal kan optreden, vaak vergezeld door Pijpestrootje (Molinia caerulea). Het ruimt na verloop van tijd gewoonlijk weer het veld, bij vernatting voor Veenpluis, bij verdroging voor een heidevegetatie met Struikhei. Eenarig wollegras kan een tijdlang standhouden in halfschaduw tussen opslag van Zachte berk (Betula pubescens), Wilde gagel (Myrica gale) en dergelijke. Waar Berkenbroekbos gerooid is, treedt het dikwijls op de voorgrond. Behalve aan de opbouw van echte hoogvenen neemt Eenarig wollegras ook deel aan de aanzetten tot hoogveengroei aan de rand van vennen. Zelden staat het in Dopheidevelden en op kapvlakten op zeer zure en voedselarme, venige zandgrond.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)