Ruige scheefkelk

De Ruige scheefkelk is een middelhoge, donkergroene, tweejarige of overblijvende voorzomerbloeier. Uit een wortelrozet rijst meestal een niet of weinig vertakte bloeistengel op. Vaak sterft de plant na eenmaal bloeien en vrucht zetten af, maar zij kan ook een nieuwe rozet vormen. In bouw lijkt de plant op een tengere uitgave van Torenkruid, maar de Ruige scheefkelk is veel sterker behaard. Op de stengel staan veel Y-vormige haren (gaffelharen). De talrijke, dicht opeenstaande stengelbladen zijn ondiep getand. Ze hebben een stengelomvattende voet. De kleine bloemen hebben witte kroonbladen. De enigszins afgeplatte, drie à vier centimeter lange hauwen staan vrijwel rechtop. Ze hebben één rij zaden per hok en kleppen met een uitspringende middennerf. 

De Ruige scheefkelk is een veelvormige soort, die in de gematigde en koude streken van het noordelijk halfrond voorkomt. In Nederland is hij tamelijk algemeen in de duinen vanaf Wijk aan Zee tot 's-Gravenhage. Hier en daar komt hij in het Zuidlimburgse krijtgebied voor. Buiten deze twee gebieden heeft hij maar enkele groeiplaatsen, voornamelijk langs de grote rivieren. 

De zeldzaamheid van de Ruige scheefkelk in Nederland houdt ermee verband dat hij aan droge, kalkrijke grond gebonden is. In de duinen staat hij vooral tussen laag struweel op noordhellingen, samen met soorten als Nachtsilene (Silene nutans) en Driedistel (Carlina vulgaris). De Ruige scheefkelk valt in de duinvegetatie vaak weinig op, temeer omdat het aantal exemplaren vaak niet groot is. Een enkele maal treft men hem aan in loofbos in de binnenduinen. In Zuid-Limburg is hij te vinden in de ijle begroeiing van steenachtige hellingen.

Behalve de meest voorkomende vorm (Arabis hirsuta subsp. hirsuta) is in Nederland ook de Pijlscheefkelk (subsp. sagittáta) aangetroffen. Beide ondersoorten zijn door een combinatie van kenmerken van elkaar te onderscheiden. De spaarzame stengelbeharing van de Pijlscheefkelk bestaat bijna helemaal uit onvertakte haren. De talrijke stengelbladen lopen aan de voet in twee spitse, schuin opzij staande slippen uit. De opeengepakte hauwen zijn meer dan vijf centimeter lang. De kleppen van de hauw hebben alleen aan de voet een duidelijke middennerf. De zaden hebben rondom een vleugelrand, die sterker tot ontwikkeling komt dan bij de 'gewone' Ruige scheefkelk. 

De Pijlscheefkelk kwam vroeger voor op de muren van enkele vestingsteden, zoals Harderwijk, Wijk bij Duurstede en 's-Hertogenbosch. Ook was deze plant bekend van de Sint-Pietersberg. Nadat zij vele tientallen jaren niet meer gevonden was, is zij onlangs 'herontdekt' op enkele plaatsen in Limburg. Het blijft dus zaak Arabis hirsuta nauwkeurig onder de loep te nemen.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1987 (deel 2)