's Hertogenheide
Doelgroep en doelstelling:
Om ervoor te zorgen dat heischraal grasland zich kan ontwikkelen zullen er heideherstelwerkzaamheden plaatsvinden, dit ook om de verbossing tegen te gaan. Om deze werkzaamheden te kunnen realiseren is er gebruik gemaakt van de zogenoemde investeringssubsidie natuur(opent nieuw venster). De investeringssubsidie natuur, voorheen quick win natura2000, zorgt ervoor dat privé-eigenaars, lokale besturen of privaatrechtelijke personen gesubsidieerd kunnen worden voor de realisatie van natuurdoelen. Met deze subsidie wil ANB (Agentschap voor Natuur en Bos) privé-eigenaars stimuleren om een bijdrage te leveren aan de zogenoemde instandhoudingsdoelstellingen(opent nieuw venster) (IHD).
Detailinformatie
Locatie:
's Hertogenheide, Aarschot
Begindatum uitvoering:
Einddatum uitvoering:
Kostprijs:
€ 27454
Betaald door:
- InvesteringsSubsidie Natuur (ISN)
- Onroerend erfgoed
- Regionaal Landschap Noord-Hageland (RLNH)
- IMMOCO nv
Projectcoördinator:
- Regionaal Landschap Noord-Hageland (RLNH)
Partners:
- Agentschap ANtuur en Bos (ANB)
- Onroerend Erfgoed
- Natuurpunt
Uitgevoerd door:
- Firma Natuur- en Groenbeheer Heylen bvba
Contactpersonen:
Stefan Smets (RLNH)
Doelstellingen project
Het doel van de werkzaamheden is om de aanwezige verbossing te verminderen zodat het heischraal grasland weer de kans krijgt zich te ontwikkelen. Uit oude luchtfoto’s blijkt dat de vier percelen in het verleden ook al open zijn geweest en er planten aanwezig waren die op heischraal grasland duiden. Vandaar dat deze werkzaamheden worden verricht om dit heischrale grasland te herstellen.
Beschrijving
De omvang van dit project bedraagt vier percelen van de ’s Hertogenheide met een oppervlakte van vier hectare. In het gebied zijn de habitattypen 2310(droge duinheide), 4030(droge heide) en 6230(heischraal grasland) aanwezig. Voor de werkzaamheden was de situatie in elk habitat als volgt:
- Habitattype 2310: verbost met een successiestadium tot jong eiken-berkenbos of naaldbos.
- Habitattype 4030: droge heide met toenemende struik- en boomopslag. Deze boomopslag ontwikkelt snel door natuurlijke successie bij het ontbreken van enige beheer of verstoringen.
- Habitattyppe 6230: heischraal grasland wat als gevolg van de verbossing of verstruweling ingepalmd wordt en uiteindelijk in eiken-berkenbos veranderd.
De werkzaamheden die zijn verricht op het terrein bestaan uit het kappen van de bomen om de verbossing tegen te gaan. Hierdoor krijgt de heide en het heischraal grasland weer de kans zich te ontwikkelen. Verder is het nodig dat de bestaande heide verjongd zal worden. Dit zal gedaan worden aan de hand van het gebied strooksgewijs te chopperen en het “afval” af te voeren.
Tijdens de werkzaamheden is er op verschillende manieren gecommuniceerd met betrokken partijen en omwonenden. Dit is gedaan door een terreinbezoek te organiseren over de voortgangen van de werkzaamheden het behaalde resultaat. Op 17 november 2015 werd er ter afronding van het project een terreinbezoek georganiseerd waarbij een evaluatie werd opgedaan van de gemaakte werkzaamheden en verdere noodzakelijke maatregelen werden besproken. Bij dit terreinbezoek waren de volgende sectorgenoten aanwezig:
- Eigenaars: IMMOCO NV
- ANB
- Onroerend Erfgoed
- RLNH
- Bosgroep Noord-Hageland
- Raad van Bestuur RLNH en Natuurpunt Lubbeek
- Natuurpunt Aarschot
- Provincie Vlaams-Brabant
- KULeuven
- Driekwart Groen
Naast de terreinbezoeken, zijn er tijdelijke infoborden geplaatst over de geplande werkzaamheden met betrekking tot de Natura2000 en de instandhoudingsdoelstellingen. Tot slot zijn er artikelen geplaatst in de landschapskrant RLNH en voor de website en nieuwsbrief van ANB.
Gedurende de werkzaamheden zijn er ook wat opmerkingen aangekomen van bewoners. Zo was een wandelaar bezorgd over het behoud van de Rode Bosmier (Formica rufa). Naderhand werden deze nesten gelokaliseerd en afgeschermd zodat de werkzaamheden, de nesten niet zouden verstoren. Het afbakenen van de nesten van de Rode Bosmier heeft uiteindelijk niet voor extra belemmeringen gezorgd.
Gebiedsbeschrijving:
De omvang van dit project bedraagt vier percelen van de ’s Hertogenheide met een oppervlakte van vier hectare. In het gebied zijn de habitattypen 2310(droge duinheide), 4030(droge heide) en 6230(heischraal grasland) aanwezig.
Behaald resultaat
De kleinere percelen A en B bevatten meer schaduw dan de andere twee percelen waardoor hier vooral regeneratie van Struikhei (Calluna vulgaris) aanwezig is. De werkzaamheden die zijn verricht hebben de kans gegeven aan interessante planten en de regeneratie van de bestaande schrale vegetatie waargemaakt. Het aanmaken van de kale grond heeft wel als nadeel dat bepaalde soorten zoals de Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) en Pijpenstrootje (Molinia caerulea) snel de vlaktes bezetten ten nadele van zeldzamere soorten. De Grove den (Pinus sylvestris) en Ruwe berk (Betula pendula) hebben ook een snelle verjonging in het gebied. Hierdoor is er aangepast beheer nodig om deze soorten in toom te kunnen houden. Als ideale maatregel wordt voorgesteld om te maaien en het maaisel af te voeren of gebruik te maken van stootbegrazing met grote aantallen (heide)schapen. Als voorbeeld werd er gesteld om 200 à 300 schapen op 0,5 ha gedurende 3 à 4 dagen los te laten. In het beheerplan voor het gebied zijn uiteindelijk zowel het maaien als de stootbegrazing geïntegreerd.
Op perceel C zijn de nesten gelegen van de behaarde (rode) bosmier waar de wandelaar zich zorgen over maakte. Zoals genoemd zijn voor de werkzaamheden deze nesten gelokaliseerd en afgebakend. De nesten van de behaarde (rode) bosmier zijn typisch gelegen in de contactzone tussen bos en heide. Hierbij kunnen de mieren in de open heide profiteren van de warmte van de zon en bij het bos voor vocht. Oppervlakte uitbreiding zou een mooie kans bieden voor kolonisatie, en genetische uitwisseling mogelijk maken.
Het laatste en grootste perceel D, heeft duidelijk geprofiteerd van het chopperen. Omdat de zaden van de zaadbank ondiep in de bodem zitten is het van belang dat er voorzichtig te werk wordt gegaan tijdens het chopperen. Bij heide kan er tot maximaal 5 cm diep gechopperd worden zodat korter levende zaden van andere planten nog kunnen kiemen. De volgende planten zijn waargenomen:
- Struikhei: schiet veelvuldig opnieuw op
- Vogelpootje: soort van zandige heide
- Stekelbrem: indicator van goed ontwikkelde heide.
- Hondsviooltje
- Liggende vleugeltjesbloem
- Blauwe zegge
- Verschillende zegge soorten
- Aardbeiganzerik
- Schapenzuring: waardplant voor de kleine vuurvlinder en zeer zeldzame bruine vuurvlinder
- Karwijselie
- Blauwe bosbes: waardplant voor de bosbesbij
De financiering van de werkzaamheden is geheel binnen het budget gebleven, echter zijn voor het uitvoeren van het beheerplan nog wel extra kosten voor de eigenaar. Voor deze extra kosten zijn er wel subsidies beschikbaar door Onroerend Erfgoed(opent nieuw venster) en ANB.
Ten slotte was er nog een zeer positieve reactie van een andere wandelaar. Deze wandelaar komt als inwoner van Aarschot regelmatig in het gebied en was van mening dat de werkzaamheden een grote verbetering van het gebied hebben opgeleverd. Het uitzicht op de heide is opnieuw hersteld in de mate waarop hij het 20 à 30 jaar geleden kende.
Positief en negatief
Goed gelukt:
Een prominente positieve ervaring die tijdens het project heeft plaatsgevonden is de samenwerking met het Regionaal Landschap als coördinator, de eigenaar en de administratie Onroerend Erfgoed(opent nieuw venster). Regionaal Landschap nam bij dit project de landschapszorg en het aanstellen van de aannemer op zich. Tevens maakte Regionaal Landschap de projectfiche.
Daarnaast was het goed om te zien dat na de inrichtingswerken al enkele zeldzame plantensoorten aan het kiemen waren in het gebied. Dit laat zien dat het chopperen een effectieve manier is om voor vernieuwing van de vegetatie te zorgen.
Verder is de stootbegrazing het meest effectief om de agressief opdrukkende planten tegen te houden, verbossing tegen te gaan en de kans op overleving van zeldzame soorten te verhogen.
Het is van belang om aannemers met kennis over natuurgebieden aan te nemen. De aannemer die heeft meegewerkt aan ’s Hertogenheide was hiermee bekend en daarom heeft het lokaliseren en afbakenen van de Rode Bosmier nesten voor geen belemmeringen gezorgd.
Gebruikte begrippen en soorten
-
Bomenwijzer
Ga op zoek naar één of meerdere bomen die voldoen aan jouw criteria.
-
-
Test jezelf
Wat weet jij over natuur, natuurbeheer en -beleid? Een overzicht van onze populairste testen.
