Bouwen aan groenexpertise
Bomen in de voortuin

Bomen in de tuin

Definitie:

Bomen zijn als de steunpilaren van een tuin: ze zorgen voor structuur en realiseren een groot groenvolume op een kleine oppervlakte. Tegelijk leveren bomen, naast hun ecologische waarde, tal van andere ecosysteemdiensten aan de mens: ze capteren koolstofdioxide uit de lucht, ze geven verkoeling tijdens hittegolven, ze zijn goed voor ons welbevinden en tegelijk zijn ze ook gewoonweg mooi. Bomen zijn er in veel soorten, formaten en snoeivormen. 

Geschikt voor: 

Het makkelijke antwoord is: waar er plaats is. Bomen worden groter dan je denkt. Maar een boom die klein blijft past in een kleinere tuin ook. Let wel op, bomen in een tuin kunnen een bron van zorgen zijn: ze geven te veel schaduw, er is overlast door bladval of de wortels duwen het terras op. Het zijn ook bij uitstek langlevende planten, dus je moet als tuineigenaar goed nadenken over welke boom je waar wil planten. Hij staat er namelijk voor tientallen (of honderden) jaren en kan, afhankelijk van de soort, best wel groot worden. Maar als je plaats hebt is de meerwaarde erg groot. 

Een plus voor de natuur omdat: 

  • Bomen ondersteunen een groot ecosysteem aan organismen. Niet enkel de vogels die in de kroon wonen, maar ook heel veel insecten die aan de bladeren knabbelen, schimmels die samenleven via de wortels, korstmossen op de stam tot zoogdieren als eekhoorn of vleermuizen die de holtes opzoeken. Sommige soorten zijn exclusief aan bomen gebonden, soms zelfs aan een bepaalde boomsoort. Dus die komen enkel in je tuin voor als er een boom in te vinden is. Bomen hebben overigens zelden last van al dat gekrioel, zo laten de meeste hun blaadjes in de herfst toch vallen. Het geeft niet als die tegen dan grotendeels opgeknabbeld zijn. 

  • Alle bomen hebben een natuurwaarde, maar inheemse boomsoorten hebben uiteraard een voetje voor. Die ondersteunen doorgaans een complexer ecosysteem, dat doorheen de evolutie perfect gefinetuned is. Maar dat neemt niet weg dat ook uitheemse boomsoorten een grote ecologische waarde kunnen hebben. En elke boom is beter dan geen boom. Als het om een ecologische soortkeuze gaat, wordt vaak volgende volgorde aangehouden (in aflopende ecologische waarde): inheemse boomsoorten > zuid- en centraal-Europese boomsoorten > soorten uit het noordelijk halfrond > soorten uit het zuidelijk halfrond.

Enkele leuke soorten die je hier kan vinden: 

Roodborstje, merel, heggenmus, pimpelmees, egel gebruikt de boomblaadjes om te overwinteren, bont zandoogje 

Hoe een boom planten?  

Waar je rekening mee moet houden als je een boom plant, is hoe groot de boom uiteindelijk zal worden. Dat noemen we het eindbeeld. Dus als je een kleine eik in je tuin plant, moet je er rekening mee houden dat die als volwassen boom wel 25 meter hoog en breed kan worden. Dus die plant je het best niet te dicht bij je huis of vlak langs je terras aan. Let er ook op dat er geen nutsleidingen liggen waar je een boom wil planten. 

In de meeste catalogussen van tuincentra kun je de boomgrootte terugvinden. Bomen van eerste grootte worden hoger dan 12 m (eik, beuk, linde, …) De bomen van tweede grootte worden uiteindelijk tussen 6 m en 12 m (lijsterbes, peer, appel, …) Bomen van derde grootte blijven kleiner dan 6 m (kweepeer, mispel, sierappels en uitheemse sierboompjes als krentenboompje). Ook veel struiksoorten kunnen als kleine boom op stam gekocht worden (meidoorn, hazelaar, kornoelje, …). Je kunt een boom ook klein houden door hem van bij het begin te snoeien als knotboom, leiboom of kandelaar. Hou er wel rekening mee dat dit veel onderhoud vraagt, dat nodig is zo lang de boom leeft. 

Hou dus bij de soortkeuze en bij de keuze van de plantplaats rekening met de uiteindelijke grootte van de boom, vergeet de ondergrondse ruimte niet. Een boom wortelt eerder breed dan diep en de wortels hebben dus minstens evenveel ruimte nodig als de kroon. Als je een boom onvoldoende wortelruimte geeft, zal hij kwijnen of voor overlast zorgen. Die wortelruimte mag wel asymmetrisch zijn, daar maalt een boom niet om. 

Bomen wortelen eerder breed dan diep

tekening: bomen wortelen eerder breed dan diep

Een tweede punt om rekening mee te houden bij de soortkeuze en plantplaats is de standplaats: op welke bodem moet de boom komen? Bestaat de bodem er uit zand, leem of klei? Is het er nat, vochtig of droog? Staat de boom in de schaduw of in het volle licht? … Elke boomsoort heeft zijn eigen voorkeuren. Op de meeste bodems passen gelukkig wel de meeste soorten.  

De juiste boom vinden voor de juiste plaats? Dat kan met de hulp van www.bomenwijzer.be(opent nieuw venster). 

Aanleg 

Het plantseizoen voor bomen loopt ruwweg van oktober tot maart. Om een boom aan te planten, maak je een plantput die zo ruim mogelijk is. Eventueel kun je ook de bodem daarbuiten wat verbeteren door hem los te maken of er wat compost in te werken. De plantput moet minstens zo groot zijn dat de langste wortels er zonder problemen in passen. Als het gaat om een boom met een kluit, moet de plantput tweemaal zo groot zijn als de kluit.  

Het voornaamste aandachtspunt is dat de boom zodanig geplant wordt dat de wortelhals (de overgang tussen stam en wortels) net zichtbaar is boven de grond. Vul de plantput aan met de losse grond, eventueel met wat goede compost erdoor gemengd. Verwerk geen verse groenresten in de plantput. Die kunnen ervoor zorgen dat de boomwortels onvoldoende zuurstof krijgen.  

wortelhals

foto: wortelhals zichtbaar boven de grond

Om ervoor te zorgen dat de boom stevig kan wortelen, maak je hem vast aan één of meerdere paaltjes. Dat mogen korte paaltjes zijn (zogenaamde kniepalen). Ze moeten namelijk enkel dienen om de wortels stevig vast te zetten, niet om de stam te ondersteunen. Controleer jaarlijks of de aanbindbanden strak genoeg, maar niet te strak zitten. Zodra de boom een goede groei heeft (te checken aan de scheutlengte), mogen de boompalen weggehaald worden. Dat is doorgaans na 2 tot 3 jaar.  

De eerste jaren ga je de aangeplante boom water moeten geven, zeker tijdens droge en hete zomerperiodes. Start daar vroeg genoeg mee, wacht niet tot de boom verdrogingsverschijnselen begint te vertonen. Het is ook beter om ineens enkele tientallen tot zelfs honderden liters water te geven dan iedere dag een beetje. Dat kan het best met een gietrand die je maakt met de overtollige aarde van het planten. Eenmaal de boom goed aangeslagen is, mag het water geven afgebouwd worden en mogen dus de boompalen weg.  

Een gietrand maakt het gemakkelijker om de boom de eerste jaren water te geven

foto: een gietrand maakt het gemakkelijker om de boom de eerste jaren water te geven. 

Onderhoud 

Bomen hebben geen snoei nodig. Snoeien doen je enkel voor jezelf: omdat je de boom dan mooier vindt, om eronderdoor te kunnen wandelen, om een tak die schaduw geeft weg te halen … Een belangrijk motto is: snoei vaak, maar weinig en begin er zo snel mogelijk mee. Probeer dus te voorspellen welke takken voor problemen zullen zorgen en haal die weg voor ze te groot worden. Een boom vrij laten uitgroeien en dan helemaal toppen is slecht bomenbeheer. Eenmaal een boom groot geworden is, laat je het snoeien omwille van de veiligheid het best over aan een professional: een boomverzorger.