Bouwen aan groenexpertise

Betonie

Stachys officinalis

Betonie is een lipbloemige met paarse bloemen. Zoals alle lipbloemige heeft hij kruisgewijs tegenoverstaande bladeren en een vierkante stengel. De bloemen staan bijna allemaal dicht opeen aan het eind van de stengel. De onderlip van de bloem is bij Betonie groter dan de bovenlip. De bladeren zijn gekarteld en hebben een hartvormige voet. Hoe lager het blad staat hoe langer de bladsteel is. Op de stengel staan hoogstens 3 gewone bladparen, met daartussen lange bladloze stengelleden.

Verwarring mogelijk met

De vorm van het blad, de weinige bladparen en de lange stengelleden zijn typisch. Samen met de paarse bloemen die bijna allemaal bovenaan staan is verwarring met andere soorten meestal uitgesloten.  
Gewone brunel heeft ook bloemen die bijna allemaal bovenaan staan. Maar de bloemkleur is meer blauw en de bladeren zijn niet gekarteld. Moerasandoorn heeft ongeveer dezelfde kleur van bloem maar heeft netelvormige bladeren en de bloemen staan in kransen.

Beheer:

De schrale graslanden en schrale bosranden waarin Betonie staat beheer je door begrazing of maaibeheer in de periode eind augustus tot september. Schrale graslanden beheer je laat in het jaar omdat een aantal soorten in dit type van grasland vrij laat in bloei en zaad komen. Normaal moet 1 maaibeurt in deze schrale vegetaties volstaan eventueel kan je nog nabegrazen. Bosranden maai je niet elk jaar maar om de 2 of 3 jaar.

is een indicator van een goede toestand voor

Natuurstreefbeeld: Droge heischrale graslanden (6230_hn)

is een indicator van een goede toestand voor

Natuurstreefbeeld: Droge kalkrijke heischrale graslanden (6230_hnk)

is een indicator van een goede toestand voor

Natuurstreefbeeld: Soortenrijke struisgraslanden (6230_ha)

is een indicator van een goede toestand voor

Natuurstreefbeeld: Blauwgrasland (6410_mo)

Hoogte plant

Minimaal:
30cm
Maximaal
90cm

Licht

Min:
lichte schaduw
Max:
volle zon

Voedsel

Min:
voedselarm
Max:
voedselarm

Bloeiperiode

Vanaf:
juni
Tot:
augustus

Vocht

Min:
frisse bodem
Max:
vochtig

Bloemkleur

paars, violet, purper, lila
rood, rose

Bestuiving

bijen, hommels e.a.
Areaal:

Betonie komt voor in de gematigde streken van Europa, oostwaarts tot de Oeral en de Kaukasus. De noordwestgrens van het areaal loopt door de Britse Eilanden, België, het noorden van Duitsland, Polen en de Baltische staten. Noordelijk van die grens wordt de soort soms als adventief gevonden of is ze geintroduceerd. De soort komt echter ook voor op de Britse Eilanden noordwaarts tot het zuiden van Schotland. In België is betonie algemeen ten zuiden van de lijn Samber-Maas. Ten noorden ervan is ze zeer zeldzaam.

Verspreiding in Vlaanderen:

Betonie is zeer zeldzaam in Vlaanderen. Bijna alle waarnemingen komen uit de Leemstreek, maar ook daar is ze zeer zeldzaam. Dat verspreidingsbeeld verschilt inhoudelijk weinig met het patroon uit de eerste kartering. Ook toen situeerden de meeste waarnemingen zich in de Leemstreek en aangrenzende delen van de Kempen. Verschillend is dat tijdens de tweede kartering ook meer groeiplaatsen in de westelijke helft van de Leemstreek aangetroffen werden.

Legende: vierkant 1939-1971, stip 1972-2004:
Verspreidingskaart
Zaadbank:
behoudt kiemkracht op korte termijn (zaden overleven langer dan één jaar, maar gewoonlijk minder lang dan 5 jaar).
Kiemperiode:
vanaf Vroege zomer
Gebruik:
geneeskrachtige planten
Bladseizoen:
zomergroen
Worteldiepte:
10cm
Levensvorm:
hemicryptofyt
Mycorrhizen:
Blaasvormige-'arbuscular' mycorrhizen
Geslachtsverdeling:
tweeslachtig
Vruchttype:
splitvrucht
Vruchtkleur:
onopvallend
Verbreidingswijze:
dieren (uitwendig)
water
Verbreidingsstrategie:
seizonale verjonging met behulp van zaden
zijdelingse vegetatieve voortplanting
Indigeniteit:
inheems
Herkomst:
oorspronkelijk inheems
Levensstrategie volgens Grime:
S
Grime-competitiewaarde:
0.00
Grime-stresswaarde:
10.00
Grime-ruderaliteitswaarde:
0.00
Ellenberg licht:
half-lichtplanten
Ellenberg vocht:
indifferent
Ellenberg pH:
indifferent
Ellenberg voedselrijkdom:
stikstofarme bodems
Maaigevoeligheid:
maaigevoelig/matig tolerant
Ecologische amplitude:
smalle amplitude
Gebondenheid aan grondwater:
plaatselijke freatofyt
Zuurtegraad bodem:
minimum basisch tot maximum basisch

Betonie groeit in grazige vegetaties op vochtige, voedselarme, zwak zure tot basische bodems. De soort staat zowel in zomen van bossen als in onbemeste graslanden.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Beschermd:
Nee
Rode lijst:
zeldzaam
Zeldzaamheid KFK-klasse:
18-59 kwartierhokken
In samenwerking met:
Auteur atlasteksten:
Wouter Van Landuyt
Referenties
  • Van Landuyt W., Hoste I., Vanhecke L., Van den Bremt P. Vercruysse W. & De Beer D. (red.) 2006. Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels gewest. Nationale Plantentuin en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek i.s.m. Flo.Wer vzw.

Cursussen bij Inverde

Boeken