Bouwen aan groenexpertise

Buxusmot

Cydalima perspectalis

Deze nachtvlinder komt oorspronkelijk uit Oost-Azië en wellicht naar Europa geïmporteerd via een lading in China gekweekte buxusstruikjes. De waardplanten zijn Zwarte moerbei in zijn gebied van oorsprong maar bij ons voorlopig enkel Buxus. Er zijn twee kleurvariëteiten van deze mot, halfdoorschijnende witte vleugels met een donkerbruine rand en een zeldzamere, vrijwel geheel bruine variant, met alleen een witte stip bij de voorrand van de voorvleugels. De mot heeft een spanwijdte van ongeveer 4 cm. De rupsen worden ongeveer 4 cm groot en zijn felgroen met een zwarte kop, het lijf heeft zwarte stippen in rijen en zwarte en lichte lengtestrepen. Tussen mei en september kunnen twee tot drie generaties elkaar opvolgen. De motten kunnen zich in één seizoen over een afstand van 5 à 10 kilometer verspreiden.

De aantasting is nogal typisch. De rupsen eten vaak enkel het bladgroen van de blaadjes op, de dorre lege blaadjes blijven achter. De rupsen spinnen ook blaadjes aan elkaar en in die zijde blijven de kleine groene ronde uitwerpselen kleven. In die spinsels zal de rups verpoppen.

Beheer:

Buxusmot kan, net als veel plaagsoorten, zich relatief snel voortplanten, met verschillende generaties per jaar, bij ons meestal twee. Ze kunnen een buxusplant volledig kaalvreten. Hoewel een buxus dat meerdere keren perfect kan overleven, is het ten eerste niet mooi en ten tweede op langer termijn wel fataal voor de struik. De vraag is dan ook hoe dit probleem aan te pakken als het zich in je tuin of groen voordoet. Er zijn in de media verschillende oplossingen voorgesteld, we zetten ze hieronder (zie Beheer) even op een rijtje.

Kort gezegd komt de oplossing hierop neer: de buxusmot is een blijver. Je kan de soort bestrijden, er zijn verschillende middelen in de handel, maar die hebben allemaal ecologische nadelen en ze werken enkel heel lokaal. Ze zijn vaak niet specifiek en doden dus ook andere soorten rupsen. Mogelijk zijn ze schadelijk voor jonge vogels die vele rupsen als voedsel krijgen. Aangezien zo'n middel niet lang werkt op de struik zelf, moet het bij iedere aantasting opnieuw worden toegepast.

De meest ecologische methode is (naast handmatig verwijderen van de rupsen), het inzetten van het bacteriepreparaat Btk door een professionele tuinaannemer. En dit bij iedere aantasting en enkel op de aangetaste struiken. Let op want ook dit middel is niet selectief.

Duurzamer en interessanter voor portefeuille en natuur, is grote aanplantingen van buxus vermijden en diversifiëren. Een geschoren haagje van taxus, een hogere gemengde haag van inheemse struiken als kardinaalsmuts, gelderse roos, meidoorn,... een border met bloemplanten in plaats van een are buxusbolletjes etc. Buxus is op dit moment niet zo'n goede keuze meer door die buxusmot.

Buxusmot kan, net als veel plaagsoorten, zich relatief snel voortplanten, met verschillende generaties per jaar, bij ons meestal twee. Ze kunnen een buxusplant volledig kaalvreten De vraag is dan ook hoe dit probleem aan te pakken als het zich in je tuin of groen voordoet. Er zijn verschillende oplossingen voorgesteld, we zetten ze hier even op een rijtje

  • Niets doen: als de aantasting niet te erg is, of hij treedt op in het najaar, is het een optie om niets te doen. Een buxus kan een aantal aantastingingen perfect overleven. Een strenge winter zet de populatie buxusmotten wellicht flink terug. Toch is een aantasting het jaar erop weer te verwachten.
  • Rupsen handmatig verwijderen: De meest natuurvriendelijke oplossing is de rupsen met de hand weghalen, en dit regelmatig te herhalen. Dat is wellicht een oplossing als je een enkele struik hebt, maar als heel je tuin vol buxus staat is dat onbegonnen werk. Zie ook bij preventie. De rupsen en poppen moet je goed afgesloten bij het huisvuil zetten, ze kunnen ontsnappen.
  • Planten verwijderen: als een paar planten zwaar zijn aangetast, is het wellicht beter die volledig te verwijderen
  • Feromonen: bepaalde chemische stoffen, geproduceerd door vrouwelijke motten om mannetjes te lokken, zijn synthetisch nagemaakt en kan je gebruiken om motten in vallen te lokken. Helaas gaat dit slechts een klein deel van de populatie weghalen en dan nog enkel mannetjes. De vrouwtjes kunnen worden bevrucht door de overblijvende mannen en het effect op de populatie is daardoor minimaal.
  • Insecticiden: stoffen als spinosad, pyrethrine en dergelijke doden de rupsen wel, maar zijn weinig selectief en doden ook het bodemleven en later ook het waterleven eenmaal het product via de neerslag is uitgespoeld. De vraag is of de esthetiek van een haagje daartegen opweegt. Bovendien zal dit regelmatig moeten gebeuren, de buxusmot is een blijver.
    Opgelet, in het broedseizoen hebben nestvogels van mezen, heggenmus en andere zangvogeltjes duizenden rupsen nodig om op te groeien. Veel rupsen sterven niet aan insecticiden, maar slaan het gif wel op. Dit stapelt zich dan op in de nestjongen, die bij een bepaalde dosis sterven. Ook andere insecteneters als vleermuizen hebben in het verleden zware klappen gekregen door ons pesticidengebruik.
  • Btk: Een bepaalde bacterie genaamd Bacillus thuringiensis var. Kurstaki tast de rupsen aan waardoor ze relatief snel sterven. DIt middel is niet vrij te koop en mag enkel door professionals worden toegepast. De reden is dat dit niet erg selectief is, alle vlindersoorten sterven hieraan. Het moet dus juist gedoseerd, lokaal en op het goede moment (rupsfase) toegepast worden. Bovendien zijn het levende bacteriën, het moet dus met de nodige veiligheidmaatregelen worden opgeslagen en aangebracht. Het pakt de oorzaak niet aan, de vlinders gaan volgend jaar toch opnieuw eieren leggen op de struiken.
  • Buxus vervangen door andere soorten: is op langer termijn wellicht een van de betere oplossingen. De tuinsector is zich trouwens al aan het voorbereiden hierop, met ondermeer Ilex crenata (Japanse hulst) en Japanse kamperfoeli. Een potentiëel probleem met bijv. Ilex crenata is dat ze kan verwilderen en in de natuur sterk uitbreiden. Een inheemse soort die goed inwisselbaar is voor buxus is taxus. De fijne naaldjes hebben wat hetzelfde uitzicht, het is een trage groeier en deze soort is ook goed snoeibaar.

Preventief gezien is het beter als je tuin niet volledig is ingericht met één plantensoort, je creëert zo een buffet voor het insect dat net die soort graag eet. Kardinaalsmuts en Gelderse roos kunnen worden kaalgegeten door de stippelmot, eiken door de processierups etc. Hoe meer variatie in je tuin, hoe minder makkelijk insecten hun waardplant vinden en vooral, een aantasting valt nauwelijks op. Daarnaast is diversiteit in aanplanting ook beter voor de biodiversiteit. Buxus is een soort die weinig extra soorten oplevert. De bloemen (als ze door jaarlijks snoeien niet worden weggehaald) zijn weliswaar goed voor bijen, maar bessen of ander voedsel levert het niet op. En voor nestgelegenheid zijn enkel de oude, metershoge struiken geschikt.

Herkomst:
Azië
Levenscyclus en fenologie:

Buxusmotten kennen in ons land wellicht twee generaties: de volwassen dieren zijn te zien van mei tot juli en van augustus-september. De rupsen zijn dus actief van april-mei en juli tot augustus. Na de septemberpiek worden weer eitjes gelegd, de rupsen die daaruit komen overwinteren en worden actief als de temperatuur boven de 10°C komt.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Ja
Soortenbesluit:
Problematiek:

De Buxusmot plant zich relatief snel voort en kan Buxusstruikjes in korte tijd kaalvreten. Na verschillende keren dit ondergaan te hebben sterft een Buxus hiervan.

De Buxusmot legt de eieren in de bladeren van de plant, waarop de rupsen zich van binnenuit een weg vreten naar buiten. Daardoor is het vaak pas te laat te zien dat de struik een plaag heeft.

Introductie:

De soort komt oorspronkelijk voor in Oost-Azië, maar komt door ongewilde introductie nu ook als invasieve exoot voor in Europa. Mogelijk is de soort in 2005 door een zending buxussen vanuit China naar Duitsland in Europa binnengekomen. Ook in België, Nederland, Groot-Brittannië en Frankrijk is de mot aan een opmars bezig.

Meer lezen, linken