Bouwen aan groenexpertise

Natuurstreefbeeld: Droge kalkrijke heischrale graslanden (6230_hnk)

Dit natuurstreefbeeld behoort tot de heischrale graslanden en komt voor op onbemeste, droge bodem. Je kan het vinden in oostelijk Limburg op kalkhellingen waarvan de bodem is bedekt met een laag kalkarm materiaal afkomstig van hoger op de helling. Hierdoor krijg je een combinatie van soorten van heischrale graslanden met een aantal soorten van kalkgraslanden. Betonie is een zeer kenmerkende soort voor dit natuurstreefbeeld. Daarnaast vind je soorten van heischrale graslanden zoals bv. Tormentil, Tandjesgras en Borstelgras. Soorten die duiden op het kalkgraslandelement zijn bv. Kleine pimpernel, zeegroene zegge en Ruige leeuwentand en Gevinde kortsteel. Gevinde kortsteel is vaak veel aanwezig maar een dominantie van deze soort duidt op vergassing.

Het is een subtype van

Beheer:

Het beheer bestaat uit begrazing met mergelschapen in augustus en september. Op ruige stukken wordt vaak gemaaid in augustus met nabegrazing. Het beheer start past in augustus zodat alle gewenste soorten in zaad kunnen komen.

heeft als indicator van een goede toestand

Gelobde maanvaren

heeft als indicator van een goede toestand

Gevinde kortsteel

heeft als indicator van een goede toestand

Bevertjes

heeft als indicator van een goede toestand

Struikhei

heeft als indicator van een goede toestand

Voorjaarszegge

heeft als indicator van een goede toestand

Zeegroene zegge

heeft als indicator van een goede toestand

Bleke zegge

heeft als indicator van een goede toestand

Pilzegge

heeft als indicator van een goede toestand

Groene nachtorchis

heeft als indicator van een goede toestand

Gevlekte orchis

heeft als indicator van een goede toestand

Tandjesgras

heeft als indicator van een goede toestand

Echte stijve ogentroost

heeft als indicator van een goede toestand

Liggend walstro

heeft als indicator van een goede toestand

Stekelbrem

heeft als indicator van een goede toestand

Spits havikskruid

heeft als indicator van een goede toestand

Ruige leeuwentand

heeft als indicator van een goede toestand

Veelbloemige veldbies

heeft als indicator van een goede toestand

Borstelgras

heeft als indicator van een goede toestand

Kleine bevernel

heeft als indicator van een goede toestand

Welriekende nachtorchis

heeft als indicator van een goede toestand

Gewone vleugeltjesbloem

heeft als indicator van een goede toestand

Tormentil

heeft als indicator van een goede toestand

Kleine pimpernel

heeft als indicator van een goede toestand

Betonie

heeft als indicator van een goede toestand

Blauwe knoop

heeft als indicator van een goede toestand

Hondsviooltje

Eén van de belangrijkste milieudrukken voor dit graslandtype is vermesting: de aanrijking met voedingsstoffen (voornamelijk stikstof en fosfor) afkomstig van landbouw, verkeer en industriële activiteit. Algemeen wordt gesteld dat de vegetatie van heischrale graslanden in hun groei beperkt worden door stikstof. De hoge stikstofdepositie van de afgelopen decennia heeft geleid tot een sterke toename in de beschikbaarheid van stikstof voor planten. Meestal leidt dit uiteindelijk tot vergrassing met sterke overheersing van Bochtige smele of Gewoon struisgras onder droge omstandigheden. Ander onderzoek suggereert echter dat de soortenrijkdom van heischrale graslanden in de eerste plaats een functie is van de fosforbeschikbaarheid in de bodem. Hogere biomassaproductie, en dus waarschijnlijk competitieve verdringing van kenmerkende plantensoorten, blijkt ook in verband te staan met hogere fosforbeschikbaarheid. Een beperkte soortenanalyse geeft eveneens aan dat het voorkomen van kenmerkende plantensoorten van heischrale graslanden voornamelijk afhangt van de fosforbeschikbaarheid. De meest bedreigde soorten in deze analyse (Bevertjes en Gewone vleugeltjesbloem) komen alleen voor bij zeer lage fosforbeschikbaarheden (ong. 1 mg P/kg).

Bodemverzuring is eveneens een belangrijke oorzaak van de achteruitgang van de droge en natte heischrale graslanden. Verzurende atmosferische depositie leidt tot uitloging van basische kationen in de bodem. Verzuring van de heischrale graslanden heeft twee effecten.

  1. Er treedt een verschuiving op in het bufferingsmechanisme. De zuurbuffering door uitwisseling van basische kationen zoals calcium, magnesium en kalium aan het adsorptiecomplex maakt plaats voor buffering door het oplossen van aluminiumverbindingen, de aluminiumbuffering. Het omslagpunt ligt ongeveer bij pH=4,5. De basische kationen gaan in oplossing en spoelen uit naar diepere bodemlagen. Daarmee wordt de beschikbaarheid van voor de plant belangrijke voedingsstoffen als calcium, magnesium en kalium verlaagd. De concentraties van metalen, vooral aluminium (Al3+), in het bodemvocht stijgen. Voor veel plantensoorten van heischrale graslanden zijn deze ionen toxisch, zeker als er weinig calcium of kalium aanwezig is.
  2. Het tweede effect van de verzuring is de daling van de mineralisatie- en nitrificatiesnelheid. Dit leidt zowel tot een sterkere accumulatie van strooisel als het stijgen van ammoniumgehalten in het bodemvocht. Karakteristieke soorten van heischrale graslanden, zijn niet bestand tegen hoge ammoniumconcentraties in het bodemvocht bij lage pH's. Ze zullen dus bij verzuring verdwijnen.
Code:
6230_hnk
Kenmerken:

Dit habitatsubtype/natuurstreefbeeld is in een gezonde staat als het aan zekere voorwaarden voldoet, die nagestreefd moeten worden in het beheer (o.b.v. de LSVI tabellen):

  • Habitatstructuur:
    • de levensvormen kruiden, niet competitieve (schijn)grassen en dwergstruiken moeten alle 3 aanwezig zijn;
    • een strooisellaag van meer dan 1 cm dik is weinig ≤ 10 % aanwezig. Best streef je naar occasioneel (< 5 %) voorkomen een strooisellaag;
    • geen enkele soort is dominant (≥ 50 %). 
  • Verstoringskenmerken:
    • eutrofiëringsindicatoren hebben een bedekking ≤ 10 %, best komen ze maar occasioneel (< 5 %) voor;
    • verruigingsindicatoren hebben een bedekking ≤ 10 %, best komen ze maar occasioneel (< 5%) voor;
    • braam heeft een bedekking ≤ 10 %, best komt deze maar occasioneel (< 5 %) voor;
    • verbossing heeft een bedekking van ≤ 10 %, best komt dit maar occasioneel (< 5 %) voor;
    • Gewoon haakmos heeft een bedekking ≤ 30 %;
    • vergrassingsindicatoren hebben een bedekking ≤ 50 %. Indien actueel lager aandeel dit aandeel behouden en waar duurzaam mogelijk een lager aandeel nastreven.
  • Vegetatieopbouw:
    • minstens 6 sleutelsoorten zijn aanwezig waarvan minimum 2 kalkminnende en minimum 2 heischrale soorten. Indien er een hoger aantal sleutelsoorten aanwezig is: deze behouden en waar duurzaam mogelijk een hoger aantal kenmerkende soorten nastreven;
    • sleutelsoorten hebben een bedekking ≥ 10 % en best streven naar ≥ 30 %.
Opp. in Vlaanderen:

Alle types heischrale graslanden samen (zure droge, natte en kalkrijke en soortenrijke struisgrasvegetaties) hebben een oppervlakte van 250-350 ha in Vlaanderen.

Prioritair habitattype:
Ja
Milieukarakteristieken:

Luchtkwaliteit: N-depositie < 12 kg N/ha/jaar

Bodem:

Op hellingen waarbij de bovenlaag bestaat uit kalkarm materiaal met daaronder kalkrijk materiaal.

De bodem C/N ratio bevindt zich tussen 11 en 15

 De bodem NH4 concentratie bevindt zich tussen 4,2 en 11 mg N/ kg bodem

De bodem pH ligt tussen 5,4 en 7

Historiciteit:

Kalkrijke heischrale graslanden ontstonden als resultaat van extensief begrazing op helling waar door kappen het bos en struweel was verdwenen. Deze van nature arme en weinig productieve systemen werden begraasd door herders, die met hun kudde van het ene grasland naar het andere trokken.

Zeldzaamheid:

Kalkrijke heischrale graslanden zijn uiterst zeldzaam in Vlaanderen en is nog zeldzamer dan droge zure of natte heischrale graslanden.

Grondwaterafhankelijk:
Ja
Referenties
  • Handboek voor beheerders, Europese natuurdoelstellingen op terrein, deel 1 habitats. Van Uytvacnk J. & De BLust G. (red). Lannoo, Tielt, 2012.
  • Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Decleer, K. (red) Habitattypen, Dier- en plantensoorten. INBO, 2007.

Deze pagina werd mogelijk gemaakt door de financiële steun van het LIFE-programma van de EU(opent nieuw venster) in het kader van het LIFE BNIP-project(opent nieuw venster).