Steltkluut

Leefgebied en trend

De Steltkluut is een zeer sierlijke, zwart-witte vogel met enorm lange, rode poten en een zeer dunne, priemvormige, zwarte snavel. Enkel de mantel, schouders en de puntige vleugels zijn altijd donker. Sommige vogels hebben ook een zwart ‘petje’ op de kop en een zwarte achterhals. Bij andere vogels is dit geheel wit. Het mannetje is herkenbaar aan de groenglanzende zwarte bovendelen; het vrouwtje heeft een bruin getinte mantel die contrasteert met de zwarte vleugels. Juveniele vogels zijn veel fletser getekend en hebben een witte vleugelachterrand. In de vlucht zijn de kop en de poten gestrekt zodat de vogel een zeer lang silhouet krijgt. Tijdens het broedseizoen is deze vogel zeer luidruchtig. De gewone roep is een schril, piepend, snel herhaald ‘kjiek kjiek kjiek’. De alarmroep is een luid raspend ‘kriet kriet kriet’. De Steltkluut was lange tijd een zeer zeldzame en onregelmatige broedvogel in Vlaanderen. Sinds 1997 worden echter zo goed als jaarlijks broedgevallen vastgesteld, zij het in sterk wisselende aantallen. Topjaren waren 2000 (23 paar), 2016 (17), 2017 (22) en 2018 (22). Broedgevallen beperken zich bijna uitsluitend beperkt tot drie regio’s: de Oostkustpolders, de IJzervallei en Antwerpen-Linkeroever. Aan de Oostkust zijn vooral de Uitkerkse Polders in trek maar de aantallen verschillen er sterk van jaar tot jaar. De beste jaren waren 2000 (9 paar), 2005 (7) en 2017 (10). Sinds 2015 broedt de soort ook jaarlijks in het Pompje te Oudenburg (tot 5 paar in 2018). Een eerste broedgeval in de IJzerbroeken vond plaats in 2010 maar het is vooral gedurende de laatste vijf jaar dat de soort er in opmars is, met een maximum van 14 broedparen in 2018. De twee belangrijkste broedgebieden situeren zich hier in het Blankaartgebied te Woumen (max. 13 paar in 2018) en in het natuurgebiedje De Gatebeek tussen Stavele en Beveren (max. 6 in 2016). Op Antwerpen-Linkeroever werd er sinds de atlasperiode 2000-2003 alleen in 2005 meer dan 1 broedpaar genoteerd (5 in 2005). In de meeste jaren werden zelfs helemaal geen broedpogingen meer ondernomen. Buiten de hogervermelde regio’s was er vrij recent nog een succesvol broedgeval aan de Kluizendokken in de Gentse Kanaalzone in 2012. Ook in Nederland zit de soort in de lift, met in 2017 een nieuw landelijk record van 51 broedparen. Bij onze noorderburen vond men een duidelijk verband tussen het aantal Steltkluten en de hoeveelheid neerslag in de winter en het vroeger voorjaar in Zuidwest-Europa. Wellicht zorgen droge voorjaren in de belangrijke zuidelijke broedgebieden (voornamelijk in Spanje) voor minder beschikbaar broedhabitat en trekt een deel van de Steltkluten dan verder noordwaarts. Gezien de overeenkomsten met het Nederlandse trendverloop zou dit fenomeen dus ook een verklaring kunnen bieden voor de fluctuaties in het aantal broedparen in Vlaanderen. Anderzijds is een vestiging in Vlaamse wetlands alleen maar mogelijk indien ook daar geschikt broedhabitat aanwezig is. Het is dan ook geen toeval dat vrijwel alle recente broedgevallen werden vastgesteld in gebieden waar natuurinrichting en/of vernatting heeft plaatsgevonden, zoals in de IJzerbroeken, de Uitkerkse Polder en het Pompje te Oudenburg. Het blijft nu afwachten of de kolonisatie van Vlaanderen de komende jaren eventueel een permanent karakter zal krijgen, aansluitend op de evolutie in o.a. de Franse regio Nord-Pas-de-Calais.