Bouwen aan groenexpertise

Tafeleend

Aythya ferina

De Tafeleend is een middelgrote duikeend met een korte staart, een vrij lange hals en een lange snavel die overgaat in een schuin voorhoofd, zodat het kopprofiel driehoekig is. Het mannetje heeft een roestbruine kop, zwarte borst en anaalstreek en grijze rug en flanken. Het oog is rood, de snavel met donkergrijze basis, blauwgrijs middenstuk en zwarte top. Het vrouwtje is bruingrijs met iets grijzere rug en flanken. De snavel is dofgrijs met zwarte top. In de vlucht is een vrij egaal grijze bovenvleugel zichtbaar.

Beheer:

Het beheer moet gericht zijn op het behoud, het herstel en de ontwikkeling van waterrijke gebieden, vooral relatief ondiepe en vegetatierijke plassen als broedgebied en grote, open waterplassen en rivieren als overwinteringsgebied. Essentieel is het voorzien van voldoende rust in de overwinteringsgebieden.

Het beheer moet gericht zijn op het behoud, het herstel en de ontwikkeling van waterrijke gebieden, vooral relatief ondiepe en vegetatierijke plassen als broedgebied en grote, open waterplassen en rivieren als overwinteringsgebied. Essentieel is het voorzien van voldoende rust in de overwinteringsgebieden.

Leefgebied en trend

De Tafeleend is een middelgrote duikeend met een korte staart, een vrij lange hals en een lange snavel die overgaat in een schuin voorhoofd, zodat het kopprofiel driehoekig is. Het mannetje heeft een roestbruine kop, zwarte borst en anaalstreek en grijze rug en flanken. Het oog is rood, de snavel met donkergrijze basis, blauwgrijs middenstuk en zwarte top. Het vrouwtje is bruingrijs met iets grijzere rug en flanken. De snavel is dofgrijs met zwarte top. In de vlucht is een vrij egaal grijze bovenvleugel zichtbaar. In de periode 2000-2002 werd het aantal broedparen in Vlaanderen geraamd op 600-800 paar, een absoluut record. De trend in de periode daarna is onduidelijk wegens gebrek aan voldoende monitoringgegevens. In tegenstelling tot de Europese trend lijkt van een algemene afname over geheel Vlaanderen geen sprake, zoals blijkt uit een aantal regionale gegevens. In 2016 werd op Antwerpen-Linkeroever (Blokkersdijk niet meegerekend) een record van 101 paar genoteerd, maar er treden in dit gebied aanzienlijke schommelingen op van jaar tot jaar. Aan de Westkust was de soort 20 jaar geleden nog een onregelmatige broedvogel maar tegenwoordig zijn er jaarlijks een 20-tal broedgevallen. Maar er zijn ook regio’s waar de soort het wellicht minder goed doet. Ten tijde van de vorige atlas broedde ongeveer de helft van de Vlaamse populatie in Limburg. Recente maar onvolledige gegevens lijken er op te wijzen dat dit aantal daar niet meer gehaald wordt. Het nieuwe atlaswerk zal hier meer duidelijkheid moeten brengen. Sowieso is het bij Tafeleend vaak niet eenvoudig om een onderscheid te maken tussen overzomerende exemplaren en broedvogels en is een gestandaardiseerde telmethode noodzakelijk om betrouwbare trends te kunnen afleiden. De Tafeleend is sinds het einde van de 20ste eeuw geëvolueerd tot het zorgenkindje onder de eenden. In West-Europa zijn vooral de overwinterende aantallen sterk afgenomen. De oorzaak daarvan moet wellicht vooral gezocht worden in Oost-Europa waar broedpopulaties onder druk komen te staan door o.a. veranderingen in waterkwaliteit en viskweekvijvers. In West-Europa houdt de soort als broedvogel voorlopig beter stand. In Nederland broedden in 2013-2015 tussen 1800 en 2200 paren, met wisselende trends in verschillende regio’s.

Ecologie:

De Tafeleend is een broedvogel van grote vijvergebieden en opspuitterreinen. Er hoeft voor deze soort niet echt veel randvegetatie voor te komen. Tijdens het broeden ziet men enkel het mannetje. Vanaf het uitkippen van de eieren is het vrouwtje met haar toom kuikens in open omgeving goed waarneembaar. ’s Winters zit deze soort op rivieren, kanalen, dokken en grote waterplassen. Foerageren gebeurt ’s nachts op kleinere plassen en kanalen waar de soort overdag niet of nauwelijks te zien is. Ze duiken tot op een diepte van 2 meter naar allerlei plantaardig of dierlijk materiaal, maar er wordt ook gegrondeld.

Rode lijst:
Niet bedreigd
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 2 (Beschermd 2)
Categorie 4 (Artikel 3,2)
Status:

Doortrekker/overwinteraar in internationaal belangrijke aantallen (geregeld >1% van de biogeografische populatie in 1 of meerdere gebieden).

Rode Lijst POP-VL KT-VL LT-VL KT-BEL LT-BEL Trend Europa
Bedreigd 500-1000 Onbekend Onbekend - - NS
  • Rode lijst: De Rode Lijst-status van de soort in Vlaanderen op basis van Devos et al. (2016)
  • Pop VL: de minimale en de maximale broedpopulatie in Vlaanderen in de periode 2013-2018.
  • KT-Trend: de kortetermijntrend (2007-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • LT-Trend: de langetermijntrend (1980-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • Trend Europa: de gerapporteerde trendrichting op basis van data verzameld in 26 Europese lidstaten in de periode 2008-2018 (bron: www.ebcc.info(opent nieuw venster))
  • NS = niet significant
Bedreigingen:

De voornaamste bedreigingen zijn habitatverlies, verstoring en watervervuiling.

In samenwerking met: