Bouwen aan groenexpertise

Sperwer

Accipiter nisus

De Sperwer is een algemene roofvogel. Het zijn snelle jagers die laag over de grond, struiken en daken scheren en kleine vogels door verrassing verschalkt. Opmerkelijk bij deze soort is het grootte-verschil tussen de geslachten, het vrouwtje is tweemaal zo zwaar als het mannetje. Zo beconcurreren ze elkaar niet in hetzelfde jachtgebied. Terwijl het mannetje jaagt op soorten als mussen en vinken, kan mevrouw Sperwer merels en zelfs tortels aan. Vogelpopulaties hebben echter niet te lijden van Sperwers, de territoria zijn zo groot dat ze per koppel nooit veel invloed hebben op de aanwezige zangvogels. Zolang de zangvogels goede broedgelegenheid hebben in de vorm van hagen en houtkanten.

Beheer:

Sperwers zijn tegenwoordig algemeen en geen speciale beschermingsmaatregelen zijn nodig. Ze hebben ook nauwelijks impact op hun prooipopulaties (zangvogels), dus hier zijn ook geen problemen te verwachten. Sperwers vliegen zich wel frequent dood tegen vensters, het aanbrengen van zelfklevers kan helpen.

Herkomst:
Europa
inheems

Leefgebied en trend

De precieze omvang van de Sperwer-populatie in Vlaanderen is sinds de vorige broedvogelatlas (periode 2000-2002) slecht gekend. Gedurende de eerste twee telcycli van het ABV-project werd de soort niet opgepikt door het meetnet, maar de analyses na 4 telcycli (2007-2018) vertonen enigszins verrassend een flinke toename over de gehele looptijd van het project. Sperwer is in toenemende mate een gewone verschijning geworden in dorpen en steden en slaagt erin om zelfs in kleine parkjes en bosjes tot broeden te komen. Er lijkt nog steeds een westelijke uitbreiding in Vlaanderen plaats te vinden. Hoewel niet significant wijzen de ABV-cijfers in de meer oostelijke en bosrijkere streken op een geleidelijke afname van de soort, parallel aan wat we vaststellen bij de Havik. Hoe groot die afname in de bosrijke regio’s precies is, is een vraag die hopelijk kan beantwoord worden na het terreinwerk voor de nieuwe vogelatlas.

Weetje:

De naam sperwer is een verkorting van spreeuwenarend. Sperwers moeten qua karakter inderdaad niet onderdoen voor hun veel grotere familieleden.

Levenscyclus en fenologie:

De broedperiode van de Sperwer is van half maart tot half juli. 's Winters zijn de volwassen Sperwers minder gebonden aan hun territorium (zeker bij strenge vorst en sneeuwval), maar in de loop van maart concentreren ze zich rond de nestplaats en beginnen ze met de nestbouw. De eileg begint tussen half april en eind mei (gemiddeld begin mei). De jongen vliegen eind juni/begin juli uit en zijn in enkele weken zelfstandig. De dispersie van de uitgevlogen jongen (juvenielen) begint in augustus en september. De meeste juveniele Sperwers blijven ter plaatse, vaak binnen 30 km afstand van hun geboorteplaats. 's Winters komen ook Sperwers uit Noordwest Duitsland en Scandinavië naar de Benelux. Sperwers leven kort (gemiddeld slechts ca. 3 jaar) door wintersterfte (voedselgebrek) en predatie (vooral door de Havik). Hierdoor is er veel doorstroming in de territoria die regelmatig door een of twee nieuwe (vaak jonge) vogels worden ingenomen, na de dood van (één van) de oorspronkelijke eigenaren (net als bij de Havik en de Buizerd).

Ecologie:

De Sperwer nestelt doorgaans in bossen of bosjes op het platteland, maar ook regelmatig in dorpen. Hij bouwt doorgaans elk jaar een nieuw nest, bij voorkeur in naaldbomen vanwege de beschutting. Soms broeden Sperwers ook in loofbomen. Incidenteel gebruikt de Sperwer een oud nest, dat kan van een Zwarte kraai, een Houtduif of een Eekhoorn zijn. De gemiddelde nesthoogte bedraagt 7,5 m. Het nest bevindt zich ongeveer halverwege de boom. De afstand tussen twee nesten is gemiddeld meer dan een kilometer.Het voedsel van de Sperwer bestaat voornamelijk uit (kleine) vogels die ze vanuit de dekking proberen te overrompelen. Gevangen prooien worden vaak op vaste plukplaatsen opgegeten. Aas wordt genegeerd.

Rode lijst:
Niet bedreigd
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 2 (Beschermd 2)
Status:
Rode Lijst POP-VL KT-VL LT-VL KT-BEL LT-BEL Trend Europa
Momenteel niet in gevaar 1600-2900 +57% Toename -8% +133% Stabiel
  • Rode lijst: De Rode Lijst-status van de soort in Vlaanderen op basis van Devos et al. (2016)
  • Pop VL: de minimale en de maximale broedpopulatie in Vlaanderen in de periode 2013-2018.
  • KT-Trend: de kortetermijntrend (2007-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • LT-Trend: de langetermijntrend (1980-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • Trend Europa: de gerapporteerde trendrichting op basis van data verzameld in 26 Europese lidstaten in de periode 2008-2018 (bron: www.ebcc.info(opent nieuw venster))
  • NS = niet significant
Biotooptype:
Bosranden
Bossen
Loofbossen
Tuinen
In samenwerking met: