Bouwen aan groenexpertise

Canadese gans

Branta canadensis

De Canadese gans is een grote, bruingrijze gans met zwarte kop, hals en snavel. De ganzen hebben een grote witte wangvlek.

Leefgebied en trend

De populatie van deze soort is in de loop van de jaren 1970 ontstaan uit ontsnapte en uitgezette dieren uit privécollecties. Van nature komt ze voor in Noord-Amerika. Vanuit de kerngebieden rond Gent en Antwerpen liepen de aantallen snel op en in de periode 2000-2002 werd de Vlaamse populatie reeds geschat op 1400-1800 broedparen. De soort veroorzaakt schade aan kwetsbare vegetaties, eutrofiëring van plassen en concurrentie met inheemse watervogels, waardoor al geruime tijd maatregelen getroffen werden om de populatie aan banden te leggen (ruivangsten, jachten en prikken eieren). In veel van de oorspronkelijke kernregio’s heeft dit geleid tot een stabilisatie of zelfs afname van de aantallen. Andere regio’s werden pas na de atlasperiode 2000-2002 volop gekoloniseerd en daar is nog steeds sprake van een toename, zoals in Limburg waar het aantal broedparen steeg van amper 13 in 2002 naar ruim 200 in 2018. In Nederland behoort de Grote Canadese Gans tot één van de snelst toegenomen broedvogels sinds de vorige atlas (1998-2000), ondanks de grote aantallen die afgeschoten worden. In de periode 2013-2015 werd het aantal broedparen er geschat op 9000 tot 12.000. Ook in Wallonië groeide de populatie spectaculair van een eerste broedgeval in 1986 tot ergens tussen de 670- 1000 broedparen in 2009.

Beheer:

Zomerganzen

Canadese ganzen vormen een belangrijk aandeel van de zogenaamde 'zomerganzen'. Dit zijn ganzen die jaarrond (en dus ook in de zomer) aanwezig zijn. In tegenstelling tot de overwinterende ganzen zoals Kolgans en Kleine rietgans, die Vlaanderen bij de aanvang van de lente verlaten, is de aanwezigheid van zomerganzen een grotendeels onnatuurlijk fenomeen. Zij vinden hun oorsprong immers in ontsnapte sier- of neerhofvogels die doorheen de jaren zijn verwilderd. Overige uitheemse soorten die tot de zomerganzen kunnen worden gerekend zijn Nijlgans, Magelhaengans, Indische gans en Keizergans. Daarnaast kenden ook de inheemse Grauwe gans en Brandgans de afgelopen decennia een toegenomen zomerpopulatie, vermoedelijk doordat deze zich hebben aangesloten bij ontsnapte dieren of overgebleven wintergasten.

Doordat zomerganzen in het vegetatieseizoen aanwezig zijn, worden de groei en bloei van planten belemmerd. De schade ontstaat door vraat en betreding, met daarbovenop ook nog een sterke mestproductie. Dit vormt een probleem in zowel landbouw-, recreatie- als natuurgebied. In landbouwgebied gaat het dan voornamelijk om schade aan (jonge) gewassen. In recreatiegebied veroorzaken met name de uitwerpselen een kwaliteitsverlies van ligweides, gazons én (zwem)wateren. Daarnaast kunnen de dieren zich agressief opstellen tegen bezoekers. In natuurgebied veroorzaken zomerganzen een degradatie van voornamelijk hooiland-, oever- en watervegetaties.

Het aantal zomerganzen is de voorbije decennia enorm toegenomen. Doordat de bovenvernoemde, economische en ecologische schade aanzienlijk is, worden zomerganspopulaties beheerd. Dit geldt voor alle genoemde soorten. Hierbij worden de populaties teruggebracht tot een niveau dat aanvaardbaar is wat betreft de schade-omvang. Het louter verjagen van vogels is enkel zinvol op locaties waar voldoende rust en voedsel is en er zich geen problemen stellen (merk op: bij voortdurende verjaging stijgt de energiebehoeft en dus ook de vraatschade).

Canadese gans

De Canadese gans is een jachtwildsoort. Om de populatie in toom te houden, kan beroep worden gedaan op gewone jacht, bijzondere jacht, bestrijding, het rapen of vernielen van eieren, en ruivangst.

De Canadese gans is een jachtwildsoort, waarvoor gewone jacht, bijzondere jacht en bestrijding kunnen worden uitgevoerd. Specifiek voor het natuurbeheer mag Canadese gans bijkomend worden gedood door het rapen of vernielen van eieren, en middels ruivangst.

De ervaring leert dat een combinatie van de verschillende beheermethodes het meest efficiënt is. Om de populatie van Canadese gans op Vlaamse schaal in toom te houden, is een combinatie van bovengenoemde methodes nodig. Een uitgebreide analyse(opent nieuw venster) gaf aan dat door de realisatie van ruivangsten bovenop de eerstgenoemde methoden, een toekomstige schade ter waarde van 21 tot 46 miljoen euro wordt vermeden.

Eieren mogen worden geraapt, geschud of op een andere wijze vernield. Dit gebeurt het meest effectief door de eieren te prikken. Dit gebeurt met behulp van een lange naald. Prikken gebeurt het best aan de bolle kant van het ei, waar de luchtkamer zit. Let erop dat de eieren niet beginnen te lekken. Let er ook op het nest niet te beschadigen, en de eieren schijnbaar intact te laten. Eieren kunnen afgedekt zijn door dons. Van zodra de gans doorheeft dat het nest of de eieren beschadigd zijn, zal ze een nieuw nest maken. Vermijd verstoring van andere broedvogels of kwetsbare vegetaties. Het rapen, schudden of vernielen van eieren dient vooraf te worden gemeld, en nadien te worden gerapporteerd (via de formulieren voor regulering in het kader van natuurbeheer(opent nieuw venster) van het Agentschap voor Natuur en Bos).

De gewone jacht op Canadese gans is geopend van 15 augustus tot en met 31 maart.

Wanneer er schade dreigt aan gewassen of eigendommen, kan een jachtrechthouder bijkomend jagen. Deze bijzondere jacht kan worden uitgevoerd van 1 april tot en met 14 augustus, mits uitvoering van preventieve maatregelen(opent nieuw venster) (bv. plaatsen van afschrikkende poppen, linten…). Bijzondere jacht dient vooraf te worden gemeld (via de formulieren voor bijzondere jacht(opent nieuw venster)).

Als er ondanks het nemen van maatregelen schade is veroorzaakt aan gewassen of eigendommen, kan de grondgebruiker of -eigenaar overgaan tot bestrijding. Bestrijding moet vooraf worden gemeld (via de formulieren voor bestrijding(opent nieuw venster)).

Afschot voor het natuurbeheer kan gedurende het ganse jaar worden uitgevoerd. De ruivangst van Canadese gans met behulp van netten is toegestaan tussen 1 juni t.e.m. 14 juli. In deze maanden groeperen de ganzen zich op open plassen en verliezen ze hun slagpennen, waardoor ze gedurende enkele weken niet kunnen vliegen. Zo kunnen de dieren op de oever bijeen worden gedreven. De ganzen worden dus niet noodzakelijk gevangen op de locaties waar zij schade toebrengen. Afschot en ruivangsten voor het natuurbeheer dienen vooraf te worden gemeld en nadien te worden gerapporteerd (via de formulieren voor regulering in het kader van natuurbeheer(opent nieuw venster)).

Monitoring:

Dieren kunnen worden gemeld op het meldingenportaal(opent nieuw venster).

Door tellingen uit te voeren, is het mogelijk een beeld te vormen van de ganzenpopulatie. De tweede helft van juli is een goed moment om te tellen. De meeste ganzensoorten zijn op dat moment geconcentreerd in een beperkt aantal waterrijke gebieden.

Herkomst:
Noord-Amerika

De Canadese gans is een grote, bruingrijze gans met zwarte kop en hals. De ganzen hebben een grote, witte vlek op de wang. De ogen vallen buiten deze witte vlek, wat één van de verschillen is met Brandgans, waar de soort oppervlakkig op lijkt. Het verenkleed is bij beide geslachten gelijk. De lichaamslengte bedraagt 55 tot 100 cm, en het gewicht 3 tot 6 kg.

In Europa komt hoofdzakelijk de Grote Canadese gans voor (ondersoort Branta canadensis canadensis).

Levenscyclus en fenologie:

Wilde ganzen kunnen meer dan 20 jaar oud worden. De vrouwtjes leggen vanaf hun derde levensjaar jaarlijks meestal vier tot zeven eieren.

Verspreiding:

De Canadese gans komt tegenwoordig in alle Vlaamse provincies voor.

Ecologie:

Canadese ganzen voeden zich met plantaardig materiaal.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Ja
Jachtwild:
Ja
Invasieve exoot:
Ja
Soortenbesluit:
Status:

De Canadese gans is een jachtwildsoort. Haar statuut en de wettelijke bepalingen inzake beheersopties worden geregeld door het Jachtdecreet(opent nieuw venster), Jachtopeningsbesluit(opent nieuw venster) en Jachtvoorwaardenbesluit(opent nieuw venster). Het loslaten van dieren in de natuur is verboden onder het Soortenbesluit(opent nieuw venster).

Rode Lijst POP-VL KT-VL LT-VL KT-BEL LT-BEL Trend Europa
Exoot 1500-2500 Stabiel Toename +13% - NS
  • Rode lijst: De Rode Lijst-status van de soort in Vlaanderen op basis van Devos et al. (2016)
  • Pop VL: de minimale en de maximale broedpopulatie in Vlaanderen in de periode 2013-2018.
  • KT-Trend: de kortetermijntrend (2007-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • LT-Trend: de langetermijntrend (1980-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • Trend Europa: de gerapporteerde trendrichting op basis van data verzameld in 26 Europese lidstaten in de periode 2008-2018 (bron: www.ebcc.info(opent nieuw venster))
  • NS = niet significant
Problematiek:

Zoals bij alle zomerganzen, zorgen Canadese ganzen voor problemen in zowel landbouw-, recreatie- als natuurgebied. De schade ontstaat door vraat en betreding, met daarbovenop ook nog een sterk mestproductie.In landbouwgebied gaat het dan voornamelijk om schade aan (jonge) gewassen. In recreatiegebied veroorzaken met name de uitwerpselen een kwaliteitsverlies van ligweides, gazons én (zwem)wateren. Daarnaast kunnen de dieren zich agressief opstellen tegen bezoekers. In natuurgebied veroorzaken zomerganzen een degradatie van voornamelijk hooiland-, oever- en watervegetaties.

Daarnaast treedt er soms ook hybridisatie op, waarbij de Canadese gans zich mengt onder inheemse ganzensoorten.

Introductie:

Canadese gans komt van nature voor in Noord-Amerika. Canadese ganzen werden vanaf de jaren 1920 in Europa ingevoerd als jacht- en parkvogel. Canadese gans werd in België voor het eerst in het wild gesignaleerd in 1973. Sinds 1990 is de populatie enorm beginnen groeien. De Canadese ganzen in Vlaanderen zijn voornamelijk ontsnapte parkvogels die zich hebben aangepast aan onze contreien en hier dus het jaarrond blijven. De Nederlandse en Belgische populaties zijn waarschijnlijk grotendeels sedentair, hoewel buiten het broedseizoen verplaatsingen van meerdere tientallen kilometers frequent voorkomen. De vogels hebben het hier best naar hun zin: er zijn voldoende waterpartijen, dekking, voedsel en slechts een beperkt aantal natuurlijke vijanden.

Handel/Eigendom:

Gelet op de problemen die Canadese ganzen in het wild veroorzaken, is de soort eigenlijk niet geschikt om te worden gehouden of gekweekt. Het loslaten van dieren in de natuur is verboden. Om te verhinderen dat siervogels ontsnappen en verwilderen, kunnen deze best worden gehouden in een overdekte ruimte, met voldoende voedsel en ruimte. Wegvliegen kan worden verhinderd door het laatste vleugellid te verwijderen vooraleer de dieren tien dagen oud zijn. Door de vogels te laten steriliseren kunnen ze zich niet voorplanten, moesten ze toch ontsnappen.

In samenwerking met:
Referenties
  • Vermeersch, G., et al. (2020). Broedvogels in Vlaanderen 2013-2018. Recente status en trends van in Vlaanderen broedende vogelsoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek 2020, Brussel