Hoe herken ik een rosse vleermuis in het veld?
Waar luisteren met je detector?
De rosse vleermuis is lang niet meer zo algemeen in Vlaanderen als vroeger het geval was. Maar als je het geluk hebt om een gidsbeurt te mogen doen in de buurt van een kolonie van deze soort, dan mag je publiek zich opmaken voor spektakel van de bovenste plank. De melodieuze geluiden knallen uit de detector en omdat de dieren zo vroeg vliegen, zijn ze bovendien goed te zien. Deze soort houdt van oude loofbossen rijk aan holle bomen. De vleermuizen slapen overdag in holle bomen in het bos en jagen boven open plekken, langs bosranden, boven weiden ingesloten in het bos, of boven grote vijvers en moerassen. De beste plaatsen om rosse vleermuizen te spotten zijn insectenrijke vijvers en moerassen in de buurt van bossen.Vlieggedrag
De rosse vleermuis werd vroeger de 'vroegvlieger' genoemd. Het is één van de eerste vleermuizen die na zonsondergang actief worden samen met de dwergvleermuizen. Bij warm, windstil zomerweer jagen rosse vleermuizen kort na zonsondergang graag hoog in de open lucht boven de boomtoppen. Bij onweerachtig weer of thermiek soms nog veel hoger. Ze zijn dan goed te volgen tegen de heldere avondlucht. Het zijn grote vleermuizen met een snelle vlucht met plotse richtingsveranderingen en diepe duikvluchten. De vleugels zijn lang en smal, in tegenstelling tot de langzaam vliegende maar even grote laatvlieger. Jagen beide soorten bij elkaar dan kan je dat verschil goed laten zien aan het publiek. In de video hieronder zie je een rosse vleermuis hoog boven een grote plas vliegen. De kleinere vleermuizen die op hetzelfde moment lager vliegen zijn ruige en gewone dwergvleermuizen.De geluiden van de Rosse vleermuis hoog in de lucht vliegend
Rosse vleermuizen houden ervan om twee types roepen af te wisselen. De eerste is een lange roep waar de toon bijna dezelfde blijft, rond 20 kHz. Het tweede type is een gemengde roep waar de vleermuis aan het begin de toon doet dalen van hoog naar laag en tenslotte de laagste toon nog even vasthoudt. Bij het tweede type eindigt de roep rond 25 kHz. In het onderstaande sonogram zie je de twee types weergegeven. Als je de frequentie van je detector op 20 kHz instelt, dan hoor je de rosse vleermuis het beste. De lange roepen en de afwisselende frequenties leiden tot een aangenaam geluid met afwisselende klanken : 'twiet-tjok-twiet-tjok. Deze prachtige geluiden hebben al meerdere kunstenaars geïnspireerd. Om dit geluid te horen moet je de rosse vleermuizen waarnemen als ze hoog in de lucht vliegen, boven plassen, bosranden of weiden. Rosse vleermuizen die onder de boomkronen vliegen kort nadat ze uit hun kolonieboom zijn gekropen, of laag vliegende dieren tijdens slecht weer klinken helemaal anders, voor een niet geoefende waarnemer een bron van veel verwarring!
Sociale roepen
Vooral rond kolonieplaatsen kan je sociale roepen van rosse vleermuizen horen. In het sonogram bekeken zijn het lange golvende trillers tussen 10 en 20 kHz, of reeksen U-vormen. Your browser does not support the audio tag.
Tips voor de gids
Zoek insectenrijke grote vijvers of weiden langs de bosrand dicht bij de kolonie om het jachtgedrag van de rosse vleermuis aan je publiek te demonsteren. Luchtfoto's en topografische kaarten kunnen je helpen. Kijk ook eens na op waarnemingen.be of er rosse vleermuizen in je gebied voorkomen en of er kolonies gekend zijn. Grote plassen zijn ideaal om kort na zonsondergang te bezoeken. Zoek een plek langs de oever waar je een vrij uitzicht hebt, bij voorkeur naar het westen omdat de avondhemel daar het helderste is. Later als het al donker is, kan je rosse vleermuizen ontmoeten rond felle witte lampen, zeker alleenstaande lampen in insectenrijk gebied, zoals bossen of parken. Lampen trekken nachtvlinders aan en de rosse vleermuizen weten die goede jachtplekjes al snel te vinden. Ze kunnen langdurig boven de verlichting vliegen en duikvluchten tot vlakbij de lamp uitvoeren. Probeer ook eens een boomkolonie van rosse vleermuizen te vinden, tenminste als je die soort in je terrein kan verwachten. De kraamkolonies in bomen zijn erg luidruchtig. Als je een goed gehoor hebt kan je ze even goed zonder detector horen. De geluiden van rosse vleermuizen in de kolonieboom zijn vaak maar 10 kHz. Ze klinken als metaalachtige, schrille, schrapende geluiden. Helemaal anders dan vogels of muizen. Grote kolonies rosse vleermuizen zijn op mooie namiddagen en tegen de avond al erg actief. Rondlopen in het bos kan lonend zijn en als je de boom weet te vinden kort voor je gidsbeurt dan kan je er met je publiek terugkeren om de uitvliegers te tellen. Zorg dan wel dat je tijdig aankomt bij de boom, want kort na zonsondergang begint het uitvliegen al en de dieren vliegen vaak kort na elkaar uit zodat de kolonieboom snel kan 'leeglopen'. Uitvliegende rosse vleermuizen in het bos kan je op zicht waarnemen, maar een nachtkijker op statief kan helpen om ze nog beter te zien. Het wordt al snel duister in een bos en onder de bomen is het niet altijd even gemakkelijk om uitvliegers nog goed te zien. Als de boom vrij staat heb je wel geluk. Rosse vleermuizen kunnen ook in bomen in het open veld zitten, bijvoorbeeld in holten in bomenrijen langs waterwegen.