Bouwen aan groenexpertise

Laagdunning

Het bos opkuisen

Definitie:

Laagdunning is het verwijderen van bomen die de concurrentiestrijd om licht aan het verliezen zijn. Door de verliezers weg te zagen, worden de andere bomen wat bevoordeeld en krijgt het bos een 'net' uitzicht met allemaal min of meer dezelfde bomen. Maar de concurrentie tussen de best groeiende bomen wordt door laagdunning weinig of niet beïnvloed.

Bij een laagdunning worden bomen geoogst die in groei zijn achtergebleven, slecht gevormd zijn en/of een slechte vitaliteit hebben. Laagdunning is de dominante dunningsmethode in Nederland en Vlaanderen geweest tot ver in de vorige eeuw. Laagdunning betekent dat er ‘van onderaf’ gewerkt wordt. Tijdens het blessen wordt gezocht naar de bomen met ongewenste kenmerken. Dergelijke verliezers worden als het ware opgeruimd. Er worden vooral onderdrukte en soms medeheersende bomen geoogst. Bij zwaardere laagdunningen worden vitalere en grotere bomen gekapt en wordt meer in de kroonlaag ingegrepen. Hierbij worden ook slecht gevormde heersende en overheersende bomen verwijderd, zodat uiteindelijk alleen bomen met een goede stamvorm overblijven.  De gemiddelde diameter van de dunningsbomen is lager dan het opstandgemiddelde voor de dunning. De gemiddelde kwaliteit van een opstand is na laagdunning vaak hoog en er is een smalle diameterspreiding. 

Uitgebreid:

Een zwakke laagdunning heeft nauwelijks effect op de bosontwikkeling. Onderdrukte bomen worden hier vooruitlopend op de natuurlijke sterfte (zelfdunning) geoogst. Een sterke laagdunning stuurt wel in de bosontwikkeling. Bij een sterke laagdunning blijven de beter gevormde bomen staan en verdwijnt de concurrentie veel sneller dan dat dit van nature zou gaan. 

Een bezwaar bij laagdunning is dat gewenste bomen onvoldoende kans krijgen een goede kroon te vormen. Wanneer te zwak wordt ingegrepen, kunnen de blijvende bomen zich niet ontwikkelen tot stabiele bomen. Bij een sterkere laagdunning komen de blijvende bomen meer vrij te staan en geldt dit in mindere mate. 
Een voordeel van laagdunning is dat de volumeaanwas van de opstand continu hoog blijft. De sterkste groeiers blijven steeds in de opstand en kunnen de ruimtes die vrijkomen snel opvullen. Er ontstaan sowieso nauwelijks gaten in het kronendak, omdat de kleinere bomen weggenomen worden. Bij een sterke laagdunning zal iets meer aanwasverlies optreden na de ingreep. 

Laagdunning maakt zeker in jonge bossen het bos meer overzichtelijk, waardoor deze maatregel soms ingezet wordt in de eerste dunningsronde(s) om overzicht te creëren en de opstand een beetje ‘op te poetsen’. Dit gaat echter ten koste van de mogelijkheid om bomen in de meest groeizame fase van hun leven ruimte te geven voor kroonuitbreiding. Na meerdere herhalingen leidt laagdunning altijd tot een ongelaagde (gelijkvormige) opstand. Dat wil zeggen dat er slechts één boomlaag is, waarvan alle bomen ongeveer even hoog zijn. Doordat er nauwelijks openingen in het kronendak zijn, is er veelal slechts een beperkte struik- en kruidlaag aanwezig. Dit gebrek aan structuur wordt voor de natuurfunctie veelal als negatief beoordeeld, alhoewel dit soort bossen ook geschikt habitat op kunnen leveren voor sommige soorten. Het kenmerkende bosbeeld dat ontstaat bij herhaalde laagdunningen kan ook een doel op zich zijn. Het beeld van een hallenbos of kathedraalbos van beuk wordt bijvoorbeeld versterkt met laagdunning. 

Lectuur:

Jansen, J., Boosten M., Cassaert, M., Cornelis, J., Thomassen, E., Winnock, M. (2018). Praktijkboek Bosbeheer(opent nieuw venster). Uitgave van Inverde (Vlaanderen) en Stichting Probos (Nederland).