Ecohydrologisch systeem “alluviale vallei met kwel”

Demer meander Vinkenberg Sigmaplan (Peter Maris)

Alluviale valleien zijn, qua systeem, het gevolg van menselijke activiteit. Ze zijn rechtstreeks het gevolg van grootschalige ontbossingen in de rivierbekkens in het zuiden van Vlaanderen. Eenzelfde tendens heeft zich voorgedaan in heel Europa en ver daarbuiten. Het gevolg van die ontbossingen is een drastische wijziging van de hydrologie van het ecohydrologische systeem. Zo lang het landschap bedekt was met bossen, infiltreert het grootste deel van het neerslagwater in de bodem, en percoleert verder door naar het grondwater. Dat heeft alles te maken met de hoge ruwheid van het landoppervlak waardoor oppervlakkige afvoer van hemelwater gestremd wordt. Meer dan waarschijnlijk speelt het hogere percentage organisch materiaal in een bosbodem, in vergelijk met akkerland, hier ook een grote rol in. Kappen van kleine oppervlakten bos heeft nog geen al te grote effecten op de hydrologie, maar door blijvend verder schrijdende ontbossing is men op een gegeven ogenblik een drempel overgegaan waarbij het hydrologische regime van volledige rivierbekkens wijzigde. Daar waar onder een bebost landschap het rivierregime doorheen het jaar erg stabiel moet zijn geweest, veranderde dat plots naar een erg piekig regime waarbij de regenweerafvoer niet zelden 4-5 keer grotere debieten oplevert dan in tijden van droogweerafvoer. Enorme hoeveelheden sedimenten worden meegesleurd met het afstromende regenwater en komen in de rivieren terecht. Waar de rivieren vroeger diffuus in een veenlandschap liepen, wordt dat veen nu afgedekt met sedimenten en heeft de rivier, als gevolg van dat sedimentatieproces een rivierkanaal met steile oevers, oeverwallen en komgronden gevormd. 

Als de rivier in kwestie ingesneden is in een watervoerende laag - die dan nog onder de onderkant van het alluvium doorloopt- dan wordt er veelal nog opstuwend grondwater dwars door het alluvium geperst. Het resultaat is dan kwelwater in de wortelzone van de vegetatie in de alluviale vlakte. Dit is ruwweg de beschrijving van het systeem van een alluviale vallei mét kwel.

Deze ecohydrologische typegebieden gebieden vallen onder dit ecologisch systeem. Het gaat meestal om speciale beschermingszones  (habitatrichtlijn Natura 2000):

Valleien van de Dijle, IJse, Laan en Vaalbeek BE2400011-A

De Snoekengracht (geen SBZ gebied)

Torfbroek BE2400010-A

Benedenloop Demervallei BE2400014-A

Kastanjebos BE 2400010-D

Molenbeekvallei Vlaams-Brabant BE2400010-C

Leiemeersen BE2500004-G