Bouwen aan groenexpertise

Grime

Overlevingsstrategieën van planten

Definitie:

C, S en R staan voor competitie, stress en ruderaliteit. De CSR-strategieën worden op twee manieren weergegeven.

  1. Enkel letters: Gewone brunel een CRS-strategie, Dotterbloem heeft een S/CSR-strategie. Een Dotterbloem is dus vooral een S-plant maar ook een beetje een R en C plant.
  2. In cijfers. Je kan dit ook vertalen naar numerieke waardes door de 3 plantstrategieën samen op 10 punten te zetten. Een plant met een C-strategie heeft een C-waarde van 10, heeft dus een nulwaarde voor S en R. Het is een zeer competitieve plant een voorbeeld is Grote brandnetel. Een plant met een S-waarde 10 kan zeer goed tegen stress, bijvoorbeeld Muurpeper welke zeer goed kan tegen droogtestress. Bij Gewone brunel krijgt elke strategie evenveel punten dus 3,33 voor C, S en R wat in het totaal dan ook 10 is.

De theorie van Grime beschrijft hoe planten reageren op verschillende milieufactoren. Die milieufactoren worden door Grime in twee categorieën onderverdeeld.

  1. Enerzijds zijn er stressfactoren, die de groei van planten belemmeren, zoals gebrek aan licht, een voedselarme bodem, watertekort en te lage of te hoge temperaturen.
  2. Anderzijds zijn er verstoringsfactoren, die de plant beschadigen of vernietigen, zoals brand, vorst, vertrappeling, maaien, begrazing etc.

De groeiplaats en het tijdstip bepalen in welke mate planten blootstaan aan stress en/of verstoring. Om te kunnen overleven, hebben planten verschillende overlevingsstrategieën ontwikkeld. Naargelang de mate van stress en verstoring die de planten ondervinden, onderscheidt Grime drie soorten planten:

  1. competitors
  2. stresstoleranten
  3. ruderalen.

Competitors vind je op plaatsen met weinig verstoring en weinig stress. De groeiomstandigheden zijn gunstig en dus ontstaat een competitie om licht, voedsel en ruimte. Planten die hier groeien, beschikken vaak over ondergrondse energiereserves, zodat ze aan het begin van het groeiseizoen snel hoog of breed kunnen uitgroeien zodat andere soorten geen kans meer krijgen. Competitors zorgen vaak ook voor een dikke laag strooisel op de bodem die moeilijk doordringbaar is voor andere soorten. Rietgras, adelaarsvaren, brandnetel en pijpestrootje zijn voorbeelden van competitors.

Stresstoleranten vind je op plaatsen met veel stress, bijvoorbeeld arme bodems, maar weinig verstoring. De competitie tussen verschillende plantensoorten is onder die omstandigheden minder uitgesproken. Stresstoleranten groeien over het algemeen langzaam, maar zijn in staat om snel te reageren als de stress even wegvalt, om zo optimaal te profiteren van de verhoogde beschikbaarheid van voedsel, water of licht. Ze zijn zeer efficiënt in het omzetten van voedingsstoffen in plantenweefsel. Voorbeelden zijn buntgras en zonnedauw. Ruderalen doen het goed op plaatsen met weinig stress, maar die wel regelmatig verstoord worden. Een akker is een goed voorbeeld van zo'n groeiplaats. Er is in principe licht, water en voedsel genoeg maar er wordt regelmatig geploegd, geoogst...

Voor ruderalen is snelheid de sleutel tot het succes. Ze moeten snel kiemen, groeien en zaad verspreiden voor de verstoring optreedt. Straatgras en klaproos zijn bekende voorbeelden. Op plaatsen met veel stress én veel verstoring kunnen amper planten goeien. De groeiomstandigheden zijn echter meestal niet zo uitgesproken en vaak doen zich overgangsituaties voor. Terwijl in elk van de drie extreme situaties slechts een beperkt aantal planten zich kan handhaven, komen in intermediaire situaties doorgaans meer plantensoorten voor. De theorie van Grime ligt aan de basis van beheersmaatregelen die erop gericht zijn soortenrijke plantengemeenschappen te creëren. Zonder beheer zal vaak overheersing van één plantensoort optreden, wanneer stress en verstoring te laag zijn. Het aantal plantensoorten blijkt namelijk het grootst op plaatsen met matige hoeveelheden stress en verstoring. Beheersmaatregelen komen dan ook dikwijls neer op het veroorzaken van stress en/of verstoring, zoals bijvoorbeeld door maaien en hooien. Maaien verhindert dat één soort door haar grootte gaat overheersen. Door het afvoeren van het hooi kan geen verstikkende strooisellaag ontstaan en bovendien worden zo in beperkte mate voedingsstoffen afgevoerd, zodat competitors het moeilijker krijgen. Nog betere resultaten krijg je, wanneer de hoeveelheid stress en verstoring varieert van plaats tot plaats. Dat is bijvoorbeeld het geval bij begrazing. Grazers eten niet overal even veel, betreden niet alle plaatsen even veel en hun mest zorgt voor plaatselijke aanrijking met voedingsstoffen. Het veroorzaken van een juiste hoeveelheid stress en verstoring is dus essentieel voor het ontstaan en behoud van soortenrijke plantengemeenschappen.

Lectuur:

Grime, J.P.(1979). Plant Strategies and Vegetation Processes. Wiley, Chichester, 222pp.

  • Grime, J.P.(1979). Plant Strategies and Vegetation Processes. Wiley, Chichester, 222pp.