Harmonisch Park- en Groenbeheer

De zes pijlers van HPG (duurzaamheid, diversiteit en dynamiek, mens-, natuur- en milieugerichtheid) zijn in 12 uitgangspunten gegoten, die elk op hun beurt verder uitgewerkt worden in principes, criteria en indicatoren. Samen vormen deze de ruggengraat van HPG. Mensgerichte maatregelen beogen het realiseren van aantrekkelijke en gevarieerde parken en groenelementen, waarin de gebruiker zijn gading vindt. Parken en openbaar groen zijn er in de eerste plaats voor en ook door mensen. Zo moeten parken in hun geheel openstaan voor recreatie en moet er voldoende recreatieve infrastructuur (banken, speeltuigen,…) aanwezig zijn. Bij het beheer moet oog zijn voor 'beleving' van het groen. Dit aspect van groen slaat op zintuiglijke waarnemingen, kleuren, geuren en smaken. Ook cultuurhistorische en landschappelijke elementen zoals solitaire bomen, zichtassen, ijskelders etc. moeten optimaal bewaard of eventueel hersteld worden. Natuurgerichte maatregelen beogen het instandhouden en/of verhogen van de biodiversiteit. Zo worden natuurlijke processen gestimuleerd. Denk aan het gebruik van natuurlijke verjonging in bosrijke gedeelten of het laten staan van dood hout waar mogelijk. Elementen met een specifieke natuurwaarde zoals een stukje heide of een moeras krijgen een aangepast beheer. Deel van de natuurgerichte principes is ook dat bomen moeten kunnen oud worden. Milieugerichte maatregelen beogen te voldoen aan de algemene zorgplicht voor het milieu. Schade aan het milieu moet voorkomen of beperkt worden. Dit kan door een gesloten mineralenkringloop na te streven (niet bemesten, verliezen van nutrienten inperken), verdroging tegen te gaan en verontreiniging van bodem, lucht, grond- en oppervlaktewater te voorkomen. Al deze principes moeten voor elk park of groenelement vastgelegd worden in een beheerplan voor 20 jaar. Om dit op te maken moeten een aantal stappen doorlopen worden. Eerst worden alle terreineenheden geïdentificeerd en nauwkeurig op kaart gezet. Een terreineenheid is een eenheid van beheer, zoals een solitaire boom, een rozenperk, een vijver, een bosbestand. Tijdens een participatieronde krijgen de gebruikers inspraak in het beheer van 'hun' park of groenelement. Om alle mogelijke informatie in het beheerplan mee te nemen moet ook een uitgebreide studie gevoerd worden waarin alle mogelijke aspecten van het groenelement aan bod moeten komen. Op basis van de gegevens uit de studieronde en de participatieronde wordt een waardering gemaakt van de verschillende aspecten van het park: cultuurhistoriek, beleving en gebruik, beplantingen, milieu, natuur,…. Pas nadat de afweging is gebeurd en dus duidelijk is waar het park of groenelement naartoe moet, kunnen doelstellingen vastgelegd worden. Deze moeten concreet een resultaatsgericht zijn. Op basis van de doelstellingen kunnen beheerrichtlijnen opgesteld worden die het eigenlijke beheer van het park praktisch verwoorden. Een voorbeeld van een beheerrichtlijn is : 'grasveld X wordt vanaf 1 april tot 15 oktober wekelijks gemaaid'. Onontbeerlijk voor een goed beheerplan is een monitoringluik. Hierin wordt getoetst of de doelstellingen gehaald worden. Zo kunnen beheer of doelstellingen aangepast worden. Beheerplanning is dus een cyclisch proces. Het Agentschap voor Natuur en Bos heeft in 2004 het Vademecum beheerplanning gepubliceerd. Dit is een onmisbaar werkdocument voor iedereen die een beheerplan wil opstellen. De technische uitwerking van de doelstellingen voor de verschillende terreineenheden gebeurt in de Technische Vademecums, eveneens uitgegeven door het ANB. Momenteel zijn reeds de Technische Vademecums Water en Grasland beschikbaar. Het Technische Vademecum Bomenbeheer is in opmaak. Delen rond beplantingen, infrastructuur en ontwerp worden de volgende jaren uitgewerkt.